چگونه شکایت بنویسیم؟
متضررین از وقوع هر جرمی می‌توانند برای طرح دعوا و شکایت از مجرم شکواییه تنظیم نمایند.
به ویژه در برخی از جرائم قابل گذشت و همچنین درخواست جبران خسارت وارده به شاکی نیازمند اعلام جرم به دادسرا بوده و باید با تنظیم شکایت رسمی نزد دادسرا یا دادگاه کیفری همراه باشد.
در تقسیم بندی جرایم به جرایم مشهود و نامشهود؛ یکی از آثار جرایم مشهود آن است که ضابطان دادگستری به علت آنکه شاهد وقوع جرم بوده‌اند رسیدگی را آغاز می‌کنند و برای شروع به رسیدگی نیاز به نوشتن شکایت شاکی احساس نمی‌شود.
اما در خصوص جرایم نامشهود نیاز است که شاکی خصوصی با تنظیم شکواییه اقدام به طرح شکایت کند تا تحقیقات لازم از سوی دادسرا و مراجع صالح انجام شود.
در تنظیم شکواییه قواعد مختلفی حاکم است که باید به درستی انجام شود در ادامه به تعریف شکواییه و بررسی این قواعد می‌پردازیم.
تنظیم شکواییه
در ابتدا باید به تعریف شکواییه بپردازیم؛ شکواییه یا شکایت‌نامه فرم مخصوصی است که از جانب قوه قضاییه با شکل معینی تعیین شده و شاکی پرونده کیفری برای اقدام به شکایت کیفری در مراجع صالح باید آن فرم مخصوص را تکمیل کرده و ارسال نماید.
همانطور که در دعاوی حقوقی تکمیل فرم دادخواست جهت طرح دعوا الزامی است در دعاوی کیفری نیز تنظیم شکواییه ضرورت دارد.
تکمیل فرم شکواییه یا شکایت‌نامه بر مبنای قواعد تعیین شده در قانون آیین دادرسی کیفری انجام می‌شود و اطلاعاتی از جمله مشخصات شاکی، مشتکی عنه، عنوان جرم و زمان وقوع جرم و همچنین مکان جرم، در آن درج می‌شود.
در واقع شکواییه یکی از اوراق قضایی شناخته شده می‌باشد که در صورت وقوع جرائم کیفری باید تنظیم و به کار گرفته شود.
شاکی پس از تنظیم شکواییه باید آن را به دادسرا تقدیم نماید.
انواع شکواییه
به طور کلی و در نگاه عموم افراد هرگونه شکایت بابت مطالبه خسارت و حتی طرح دادخواست‌های حقوقی به عنوان شکایت یا شکواییه شناخته می‌شود؛ در واقع در بیان عامیانه مردم به هرگونه طرح دادخواست حقوقی نیز عنوان شکایت اطلاق می‌شود.
اما باید بدانیم طرح شکایت متضررین از جرم در دادسراها یا دادگاه‌های کیفری به عنوان شکواییه و یا طرح شکایت شناخته می‌شود.
در خصوص مطالبات مالی یا طرح شکایت شخص حقیقی از شخص دیگر که در قالب دادخواست حقوقی باشد به عنوان شکواییه شناخته نمی‌شود.
برای روشن‌تر شدن معنای شکواییه و آشنایی با انواع مختلف آن به برخی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
به طور مثال شکواییه توهین و فحاشی، طرح شکواییه ضرب و جرح، شکواییه کلاهبرداری، شکواییه صدور چک بی‌محل، شکواییه خیانت در امانت و غیره از انواع مختلف شکواییه‌های رایج در دادسراهای کیفری هستند.
تفاوت‌های شکواییه و دادخواست
همانطور که پیشتر نیز اشاره کردیم بسته به موضوع طرح دعوا، چنانچه دعوا از حیث موضوع دعوای حقوقی باشد باید در دادگاه‌ها و محاکم حقوقی طرح شده و جهت ثبت این دعواها در ابتدا باید دادخواست تنظیم نماییم، و قواعد آیین دادرسی مدنی بر این دعاوی حاکم است.
در حالی که تنظیم شکواییه مخصوص دعاوی کیفری است و بنابراین در دادسراها و محاکم کیفری رسیدگی شده و قواعد آیین دادرسی کیفری بر آن حاکم است.
توجه داشته باشید علاوه بر تفاوت بین مرجع ارائه دادخواست و شکواییه؛ تفاوت مهم دیگر آن است که دادخواست باید حتماً در قالب و فرم‌های از پیش تعیین شده چاپی تنظیم گردد، اما جهت نگارش شکواییه محدودیتی از این جهت وجود نداشته و حتی امکان ارائه شکواییه در برگه‌های معمولی نیز وجود دارد.
شکایت‌های کیفری ابتدا به دادسرا ارجاع داده می‌شود تا تحقیقات در دادسرا انجام شده و نتیجه آن به دادگاه‌های کیفری ارسال شود اما دادخواست حقوقی مستقیما در دادگاه مطرح می‌شود.
در شکایت‌های کیفری در صورت عدم معرفی متهم به مرجع قضایی در زمان مقرر او جلب خواهد شد اما در صورت عدم حضور خوانده در دادخواست حقوقی در زمان مقرر رای صادر می‌شود.
نکات تنظیم شکواییه
به طور کلی یک شکواییه اصولا دارای چند بخش مختلف بوده که در تکمیل آن باید دقت کافی داشت تا شکواییه مشکل خاصی نداشته باشد.
در ابتدا باید اطلاعات دقیق از مشخصات هویتی شاکی و فردی که قصد شکایت از او داریم یعنی فرد مشتکی عنه بیان شود. در برخی از موارد ممکن است اطلاعات دقیق از هویت مشتکی عنه در دسترس نباشد همانند مواردی از سرقت‌های خیابانی، اما هرگونه اطلاعات همچون پلاک اتومبیل یا موتور سیکلت می‌تواند به عنوان مشخصات هویتی ذکر شود چرا که دادسرا در مراحل بعدی بر مبنای اطلاعات ارائه شده همچون شماره پلاک اطلاعات شخصی صاحب پلاک را تعیین خواهد کرد.
در ادامه، موضوع شکواییه باید به شکل دقیق ذکر شود؛ بهتر است موضوع شکواییه عبارتی کوتاه و کاملاً روشن باشد.
به عنوان مثال جهت تنظیم شکایت از درگیری فیزیکی یا هرگونه نزاع می‌توان از عبارت ضرب و جرح یا درگیری فیزیکی استفاده کرد.
در قسمت سوم شکواییه باید اطلاعات کامل در رابطه با زمان و مکان وقوع حادثه و جرم ارائه شود، اگر زمان وقوع جرم به صورت دقیق در خاطر شما نمانده اشاره به زمان حدودی نیز کفایت می‌کند و نیازی به بیان جزئیات دقیق زمان نیست، اما باید سعی شود در خصوص مکان وقوع جرم اطلاعات دقیقی ارائه شود؛ چرا که ممکن است در برخی پرونده‌ها جهت روشن شدن موضوع و بررسی‌های بیشتر جرم واقع شده تصاویر ویدیویی دوربین‌های محلی یا موارد مشابه آن مورد بررسی قرار گیرد بنابراین بیان موقعیت زمانی و مکانی به صورت دقیق حائز اهمیت است.
در مرحله بعد باید خطاب به مرجع قضایی صالح یا دادستان طرح شکایت خود را در قالب یک نامه رسمی و اداری ارائه دهید.
پس از نوشتن شکواییه باید آن را با ذکر تاریخ دقیق نگارش امضا کنید.
در انتها می‌توانید نکات تکمیلی مربوط به شکواییه را که دربرگیرنده مواردی همچون خسارت‌های وارد شده به اموال و آسیب‌های بدنی یا حیثیتی است؛ و همچنین ادله‌ای که در رابطه با وقوع جرم وجود دارد و معرفی شهود بیان کنید.
امکان مطالبه ضرر و زیان ناشی از وقوع جرم در شکواییه نیز وجود دارد و چنانچه شاکی صرفاً تقاضای مجازات متهم را داشته باشد و اقدام به مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم در شکواییه نکند بعدا می‌تواند برای مطالبه ضرر و زیان ناشی از جرم به دادگاه حقوقی دادخواست تقدیم نماید.
با توجه به استفاده از سامانه ثنا شکایات کیفری و دادخواست‌های حقوقی صرفاً از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می‌شود؛ البته می‌توان شکواییه را بر اساس قواعد ذکر شده تنظیم کرد و به متصدی دفتر خدمات الکترونیک قضایی تحویل داد تا در سیستم سامانه ثنا ثبت نماید.
توجه داشته باشید که پیش از تنظیم شکایت‌نامه امکان ارسال اظهارنامه قضایی به متهم از جانب شاکی وجود دارد.
دقت داشته باشید که در جهت تنظیم شکایت، حضور ضابطین دادگستری همچون مامورین نیروی انتظامی تنها در خصوص جرائم مشهود و در جهت تنظیم صورت‌جلسه کاربرد دارد و در نهایت برای ثبت شکایت یا تنظیم شکواییه باید به دادسرا مراجعه کرد.
در تنظیم شکواییه قاعده کلی آن است که جهت تنظیم شکواییه باید به دادسرای محل وقوع جرم مراجعه کرد البته در مواردی همانند آن که مجرم چندین جرم مختلف را مرتکب شده باشد از این قاعده مستثنا خواهد بود
