بیوگرافی داریوش مهرجویی – Dariush Mehrjui

داریوش مهرجویی (زادهٔ ۱۷ آذر ۱۳۱۸، تهران) کارگردان، نویسنده و مترجم سرشناس ایرانی است. مهرجویی با ساخت فیلم گاو در سال ۱۳۴۸ نگاه‌ها را متوجه سینمای ایران کرد و به موج نوی سینمای ایران شکل داد. پس از انقلاب مدتی از ایران مهاجرت کرد اما چند سال بعد بازگشت و به فیلم‌سازی پرداخت.هرچند از آغاز فعالیت فیلم‌سازی‌اش تا کنون تعدادی از فیلم‌های‌اش توقیف شده‌اند اما هم‌چنان به ساختن فیلم‌های متفاوت ادامه می‌دهد. او جوایز متعدد بین‌المللی دریافت کرده‌است و داور جشنواره‌های سینمایی زیادی هم بوده‌است. علاوه بر سینما به نوشتن رمان و نیز ترجمه هم می‌پردازد. فیلم بلند او سنتوری توقیف، و چندسال بعد فقط پروانه نمایش ویدیویی دریافت کرد. داریوش مهرجویی یکی از مهم ترین و بزرگترین کارگردان‌های سینمای ایران می‌باشد.

زاده : ۱۷ آذر ۱۳۱۸

تهران

ملیت : ایرانی

سال‌های فعالیت : ۱۳۴۶-تاکنون

همسر : فریال جواهریان (جداشده) – وحیده محمدی فر

فرزندان : مریم مهرجویی – سفا مهرجویی – مونا مهرجویی

زندگی

داریوش مهرجویی در سال 1318 متولد شد. از 17 سالگی به سینما علاقه‌مند شده و برای درک بهتر فیلم‌های روز، به آموختن زبان انگلیسی پرداخت. مهرجویی تحصیلات مقدماتی را در تهران به پایان برد و یک سال در هتل آتلانتیک مدیریت کرد و سپس 20 ساله بود که برای ادامه‌ تحصیل به کالیفرنیا در آمریکا رفت. وی نخست به خواندن سینما روی آورد اما خیلی زود سینما را رها کرد و به فلسفه پرداخت و در سال 1344 از دانشگاه “UCLA “University of California, Los Angeles در کالیفرنیا در رشته فلسفه فارغ التحصیل شد. در همین سال سردبیری نشریه‌ “پارس ریویو” در لس‌آنجلس را به‌عهده گرفت و سال بعد به تهران آمد و در سال 1346 نخستین فیلم خود به نام “الماس 33” که فیلمی بسیار پرهزینه بود را ساخت.

داریوش مهرجویی، کارگردان فیلم‌های مطرحی چون “گاو”، “هامون”، “لیلا”، “سارا”، “پری”، “مهمان مامان”، “بمانی” و “سنتوری” است. فیلم‌های او اکثرا با مسایل واقعی و سرنوشت بشر همراه بوده و نوعی روحیه ‌اجتماعی در آن‌ها مطرح است.

آغاز فعالیت های سینمایی

داریوش مهرجویی فعالیت در سینما را با کارگردانی فیلم “الماس 33” آغاز کرد. این فیلم در 5 بهمن 1346 در تهران روی پرده رفت و فروش متوسطی داشت و با توجه به هزینه‌ بالای ساخت آن شکستی تجاری محسوب ‌می شد و توجه منتقدین را هم چندان به خود جلب نکرد اما پس از آن در سال 1348 با هم‌کاری غلامحسین ساعدی فیلمنامه‌ “گاو” را از روی یکی از داستان‌های کوتاه “عزادارن بیل” نوشته‌ “غلامحسین ساعدی” نوشت و کارگردانی کرد.
نقش داریوش مهرجویی در ساخت فیلم “گاو” در سینمای نوی ایران نقشی کاملاً چشمگیر بود. این فیلم برای مهرجویی و سینمای ایران جوایز متعددی را در جشنواره‌های بین‌المللی به ارمغان آورد. “گاو” هم از نظر تجاری هم از نظر هنری فیلم موفقی از کار درآمد و فصل جدیدی در سینمای ایران گشود.

یکی از سردمداران موج نوی سینمای ایران

سینمای ایران که از دهه 20 شکل جدی خود را پیدا کرد، سینمایی بود که با ساخت فیلمهای کم هزینه و سخیف که بیشتر متأثر از سینمای هند و مصر بود، به راه خود ادامه می داد و روند آن در دهه 30 و اوایل دهه 40 نیز ادامه داشت اما مهمترین نکته که بر سینمای آن دوران حاکم بود این اتفاق بود که فیلم ها بار معنایی درستی نداشتند و قشر روشنفکر اجتماع آن دوران، سینمای ایران را سینمایی ضعیف و فاقد ارزشهای هنری و اجتماعی می دانستند.

کم کم سلطه سینمای هند و مصر بر پرده سینماهای ایران کم شد و مردم رغبت بیشتری برای تماشای فیلم های ساخت ایران داشتند فیلمهایی که بعد ها با نام سینمای فیلم فارسی شناخته می شدند. فیلم فارسی ها با ابر قهرمانانی که داشتند جذاب بودند اما هویت ایرانی نداشتند یعنی باور های ملی و مذهبی کمتر در آنها دیده می شد و مماس با اجتماع و خواست مردم پیش نمی رفتند.

با بیداری قشر روشنفکر و هم مسیر شدن آنها با مردم و خواسته آنها، از اواخر دهه 40 کم کم اندیشه ای که حلقه مفقوده سینمای ایران بود شکل گرفت و به سینمای ایران اضافه شد. فیلم سازانی چون ناصر تقوایی، مسعود کیمیایی، داریوش مهرجویی و بهرام بیضایی سردمداران جریانی در روند فیلم سازی سینمای ایران شدند که با نام موج نوی سینمای ایران شناخته شد. اتفاقی که با موج نو در سینمای ایران رخ داد اعتراض به وضع حاکم بود، نشان دادن فقر و بی عدالتی در اجتماع و دوری از باورهای مذهبی مؤلفه های این سینما بودند در واقع سینمای ایران با خواست مردم به سوی انقلاب قدم بر می داشت اما بدنه سینما به سوی دیگری حرکت می کرد.

در سال های انتهایی حکومت پهلوی غرب زدگی و استفاده از المان های غربی مانند رقص و آواز و عریان گری به قدری در فیلمها متداول شده بود که بسیاری تماشای فیلم و رفتن به سینما را تحریم کرده بودند و بسیاری نیز بر این باور بودند که با برپایی دولت جمهوری اسلامی عمر سینما در ایران به پایان میرسد اما این گونه نشد چرا که امام خمینی(ره) با بینش و بصیرتی که داشتند می دانستند که ارتقاء سطح فرهنگی یک جامعه بدون وجود عنصری مانند هنر امکان پذیر نیست. امام(ره) در سخنرانی بهشت زهرا تکلیف سینما راروشن کردند و فرمودند: «با سینما (هنر) مخالف نیستیم بلکه با فحشا مخالفیم…» با این باور بود که فصل تازه ای در سینمای ایران شروع شد.

نمایش آثار مهرجویی در بوستون آمریکا

14 برنامه سالانه موزه هنرهای معاصر بوستون در آمریکا در سال 2008 به نمایش فیلم های ایرانی اختصاص داشت. این برنامه از 24 آبان تا 16 آذر 1387 برگزار شد. در این موزه مراسمی در تجلیل از داریوش مهرجویی برگزار گردید.

داریوش مهرجویی پیش از این در سال 1378 نیز در موزه هنرهای زیبای بوستون مورد تقدیر قرار گرفته و فیلم های “درخت گلابی”، “لیلا”، “سارا”، “هامون”، “اجاره نشین ها”، “مدرسه ای که می رفتیم”، “دایره مینا” و “گاو” در این موزه به نمایش درآمد بود.

از سوی دیگر، روزنامه اطلاعات در 24 آبان ماه 1387 گزارش داد: «داریوش مهرجویی در مدت اقامت یک ماهه خود در آمریکا در در 9 ﻣﺮﻛﺰ ﻓﺮﻫﻨگی و داﻧﺸﮕﺎهی ﭼﻮن داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻴﻜﺎﮔﻮ، استانفورد، ﺑﺮﻛلی، UCLA، اﻧﺠﻤﻦ آﺳﻴﺎیی در ﻧﻴﻮﻳﻮرک ،آﺗﻼﻧﺘﺎ و ﻛﻠﻤﺒﻮس ﺣﻀﻮر ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺳﺨﻨﺮانی ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد.»

نویسندگی در کنار فیلم سازی

داریوش مهرجویی علاوه بر فیلمسازی در حوزه های دیگر فرهنگ چون ترجمه، نویسندگی و فلسفه نیز تجربیاتی دارد.
در سال 1387 بود که برای بار نخست، چاپ اول از رمان “به خاطر یک فیلم بلند لعنتی”، نوشته داریوش مهرجویی منتشر شد، 4 سال بعد یعنی در 1391، رمان “در خرابات مغان” در دسترس علاقمندان قرار گرفت. مهرجویی در رمان “به خاطر یک فیلم بلند لعنتی” سرگذشت پسر جوان فیلمسازی را روایت می‌کند که همیشه فیلم‌های کوتاه ساخته و برای اولین بار می‌خواهد فیلم بلندی بسازد و شخصیت این رمان هنگام ساخت این فیلم بلند درگیر ماجرای عاطفی می‌شود.
او در رمان “در خرابات مغان” کوشیده است با گره زدن اندیشه در بافت روایت داستانی خود به این موضوع بپردازد که آیا با این همه دشمنی و خشونت و اختلاف مذهبی و مسلکی می‌توان در کنار هم با عشق زیست؟ آیا می‌توان بری از مسائل سیاسی به عشق، دین و عرفان پرداخت؟
رمان داریوش مهرجویی در بیست و یکمین دوره جایزه کتاب فصل به عنوان یکی از برگزیدگان و شایستگان معرفی شد که سرانجام جایزه این دوره به رمان “قیدار” نوشته “رضا امیرخانی” رسید.

داستایفسکی از نگاه مهرجویی

کتاب “روشنفکران رذل و مفتش بزرگ” داریوش مهر جویی در سال 1391 منتشر شد. مهرجویی این کتاب را درباره “فئودور داستایفسکی” نوشته است. این کتاب در واقع پایان‌نامه دوره لیسانس داریوش مهرجویی است که در دانشگاه UCLA آمریکا از آن دفاع کرده است. “روشنفکران رذل و مفتش بزرگ” درباره داستایفسکی و جریان روشنفکری و نیهیلیسم در عصر این نویسنده بزرگ قرن نوزدهم روسیه است.

مهرجویی و فعالیت در عرصه تئاتر

داریوش مهرجویی با ترجمه دو نمایشنامه در سال 1387 از “اوژن یونسکو” باردیگر علاقه مندی خود به هنر تئاتر را بیان کرد. او دو متن “درس” و “آوازه‌خوان طاس” را برای ترجمه از زبان فرانسه انتخاب کرد و در این باره نوشت: «دو نمایشنامه “درس” و “آوازه‌خوان طاس” را می‌توان جزء مهم‌ترین آثار اوژن یونسکو دانست و از آنجا که هر دو از کارهای اولیه اوست، از تر و تازگی بیشتری نسبت به سایر آثارش برخوردار است… این نمایشنامه‌ها را به قصد اجرا از متن فرانسه و ترجمه انگلیسی آن به فارسی برگردانده‌ام.»

اجرای نمایشنامه “درس” در تماشاخانه ایرانشهر

درس از آن دست نمایشنامه‌هایی است که به عدم ارتباط و برقراری یک رابطه مفهومی بین انسان‌ها دلالت می‌کند. نمایش “درس” به کارگردانی داریوش مهرجویی در اواخر بهمن سال 1389 در تماشاخانه ایرانشهر اجرا شد. داستان این نمایش درباره دانش آموزی است که برای درس به پروفسور مراجعه می کند. نمایشنامه های “آوازه‌خوان طاس” و “درس” علاوه بر ترجمه، منتشر نیز شد.

از دیگر ترجمه های مهرجویی می توان به “بعد زیبایی شناختی و زیباشناختی واقعیت” اثر “هربرت مارکوزه”، “جهان هولوگرافیک” اثر “مایکل تالبوت” و “یونگ، خدایان و انسان مدرن” اثر “آنتونیو مورنو” اشاره کرد.

آثار

-“الماس 33” محصول سال 1346، به نویسندگی و کارگردانی مهرجویی
-“گاو” محصول سال 1348، مهرجویی نویسنده، کارگردان و تهیه کننده
-“آقای هالو” محصول سال 1349، به نویسندگی و کارگردانی مهرجویی
-“پستچی” محصول سال 1351، به نویسندگی و کارگردانی مهرجویی
-“دایره مینا” محصول سال 1353 به نویسندگی و کارگردانی مهرجویی
-“مدرسه‌ای که می‌رفتیم” محصول سال 1359، به نویسندگی و کارگردانی مهرجویی
-“اجاره‌نشین‌ها” محصول سال 1365، به نویسندگی و کارگردانی مهرجویی
-“شیرک” محصول سال 1366، به نویسندگی، کارگردانی و تهیه کنندگی مهرجویی
-“هامون” محصول سال 1368، به نویسندگی و کارگردانی مهرجویی
-“بانو” محصول سال 1370،‌  به نویسندگی، کارگردانی و تهیه کنندگی مهرجویی
-“سارا” 1371،  به نویسندگی، کارگردانی و تهیه کنندگی مهرجویی
-“پری” محصول سال 1373، به نویسندگی، کارگردانی و تهیه کنندگی مهرجویی
-“لیلا” محصول سال 1375، به نویسندگی، کارگردانی و تهیه کنندگی مهرجویی
-“درخت گلابی” محصول سال 1376،  به نویسندگی، کارگردانی و تهیه کنندگی مهرجویی
-“داستانهای جزیره” (اپیزود اول، دختردایی گمشده) محصول سال 1377، به نویسندگی و کارگردانی مهرجویی
-“میکس” محصول سال 1378، به نویسندگی، کارگردانی و تهیه کنندگی مهرجویی
-“بمانی” محصول سال 1380، به نویسندگی، کارگردانی و تهیه کنندگی مهرجویی
-“مهمان مامان” محصول سال 1382،  به نویسندگی، کارگردانی و تهیه کنندگی مهرجویی
-“سنتوری” 1385،  به نویسندگی، کارگردانی و تهیه کنندگی مهرجویی
-“طهران – تهران” محصول سال 1387، به کارگردانی مهرجویی
-“آسمان” محصول سال 1388، به کارگردانی مهرجویی
-“نارنجی پوش” محصول سال 1390،  به نویسندگی، کارگردانی و تهیه کنندگی مهرجویی
-“اشباح” محصول سال 1392، به نویسندگی و کارگردانی مهرجویی

آثار مکتوب

ترجمه

– بعد زیبایی شناختی و زیباشناختی واقعیت اثر:هربرت مارکوزه
– جهان هولوگرافیک اثر: مایکل تالبوت، انتشارات هرمس
– یونگ، خدایان و انسان مدرن اثر آنتونیو مورنو
– نمایشنامه‌های غرب واقعی و طفل مدفون اثر: سام شپارد
– آوازه‌خوان طاس و درس اثر اوژن یونسکو

رمان

– به خاطر یک فیلم بلند لعنتی اثر: داریوش مهرجویی
– در خرابات مغان اثر: داریوش مهرجویی

سایر

۱۳۴۵-۱۳۴۴ سردبیر مجلهٔ پارس‌ریو منتشر شده در لوس آنجلس
۱۳۴۴ – بوف کور، رساله‌ای درباره رمان صادق هدایت به زبان انگلیسی
۱۳۴۶ – مقالهٔ مفتش بزرگ و روشن‌فکران رذل داستایوسکی

عکس داریوش مهرجویی

زندگینامه داریوش مهرجویی