بیوگرافی باقر آیت الله زاده شیرازی – Baqer Ayatollah Zadeh
باقر آیت الله زاده شیرازی (۱ شهریور ۱۳۱۵ – ۲۸ مرداد ۱۳۸۶)، معمار، مرمت گر، استاد دانشگاه، چهره ماندگار عرصه معماری، حفاظت و مرمت بناهای تاریخی ایران و عضو پیوسته فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران بود. وی بنیانگذار مرمت علمی بناها، محوطه‌ها و بافتهای تاریخی در ایران و از بنیانگذاران سازمان میراث فرهنگی کشور است.
زادروز : ۱ شهریور ۱۳۱۵ – نجف
مرگ : ۲۸ مرداد ۱۳۸۶ – تهران
ملیت : ایرانی
جایگاه خاکسپاری : قطعه هنرمندان بهشت زهرا
بنیانگذار : سازمان میراث فرهنگی کشور، کمیته ملی ایکوموس ایران، مجله اثر
پیشه : معمار، مرمتگر بناهای تاریخی، پژوهشگر تاریخ معماری ایران، استاد دانشگاه، مدیر مسئول و سردبیر مجله اثر
زمینهٔ کاری : سازمان میراث فرهنگی کشور، موسسه فرهنگی ایکوموس ایران، فرهنگستان هنر
مدرک تحصیلی : دکترای مرمت بناهای تاریخی
زندگی و دوران تحصیلات
باقر آیت‌الله زاده شیرازی، فرزند سید محمدحسین شیرازی و از نوادگان میرزای شیرازی، در سال ۱۳۱۵ هجری شمسی، در خانواده‌ای ایرانی و مذهبی درنجف به دنیا آمد. مادر وی، فرزند سیدمحمدکاظم شیرازی، از مراجع تقلید بود. وی تا سن ۴ سالگی در نجف زیست و سپس در دوران جنگ جهانی دوم با خانواده به تهران آمد. تا سال دوم ابتدایی در تهران درس خواند و دوباره با خانواده راهی نجف شد و در آنجا به توصیه پدر خود در مدرسه طوسی، قرآن و نهج البلاغه را فراگرفت.
سپس وارد مدرسه علوی نجف شد و تا سال ششم ابتدایی را در این مدرسه گذرانید. وی دوران کودکی خود را در کنار شخصیت‌های برجسته حوزوی گذرانید و این افراد و شرایط آن فضا در زندگی او و شکل گیری شخصیتش تاثیری پایدار به جای گذاشتند. وی بعد از کلاس ششم ابتدایی دوباره به ایران مراجعت کرد و به همراه خانواده خود در محله سرچشمه تهران، سکنی گزید.
آیت الله زاده شیرازی سال ۱۳۳۵ موفق به اخذ دیپلم ریاضی از دبیرستان دارالفنون شده و در سال ۱۳۴۲ با درجه عالی در رشته کارشناسی ارشد معماری از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران فارغ التحصیل گردید. عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد او طرح پیشنهادی کانون اصلاح و تربیت اطفال بزهکار بود.
او در سال ۱۳۴۳ برای ادامه تحصیل به ایتالیا رفت و در سال ۱۳۵۰ (۱۹۷۱) با درجه عالی موفق به اخذ مدرک دکتری در رشته مطالعه و مرمت بناها و بافتهای تاریخی از دانشکده معماری دانشگاه رم شد.عنوان پایان نامه دکترای وی Progetto di Rianimazione del Bazar di Isfahan il Centro Antico Commerciale a Culturale della Citta (پروژه احیای بازار اصفهان – مرکز کهن تجاری و فرهنگی شهر) بود. این رساله دکتری، تحت نظارت و راهنمایی معمار مشهور ایتالیایی دکتر دِ آنجلیز (De Angelis d’Ossat) انجام پذیرفت.
شغل ها و فعالیت‌های اجرایی
رییس دفتر فنی سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران در استان اصفهان ۱۳۵۸ -۱۳۴۶
رییس سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران و سرپرست اداره کل حفاظت آثار باستانی و بناهای تاریخی ۱۳۶۶-۱۳۵۸
معاون اجرایی و قائم مقام سازمان میراث فرهنگی کشور ۱۳۷۹-۱۳۶۶
کارشناس و مشاور علمی حفاظت و مرمت بناها و محوطه‌های تاریخی فرهنگی ۱۳۸۶-۱۳۴۵
مطالعه، طراحی و اجرای صدها پروژه مرمت و احیاء بناها و بافتهای تاریخی و مجموعه‌های امروزین در ایران ۱۳۸۶-۱۳۴۲
طراح و مدیر پروژه طرح مطالعه، ساماندهی مرمت و احیای دولت خانه صفوی در شهر اصفهان ۱۳۵۳-۱۳۴۹ و ۱۳۷۹-۱۳۷۴
همکاری افتخاری در دوران بازنشستگی با سازمان میراث فرهنگی کشور در ارتباط با تهیه طرح مرمت و احیای مجموعه تاریخی فرهنگی عمارت مسعودیه تهران و نظارت افتخاری بر اجرای آن، مرمت ارگ تاریخی بم، مسجد کبود، گنبد جنت سرای اردبیل، دیر گچین، قصر بهرام، عین الرشید و غیره.
عضو هیئت موسس و رییس موسسه فرهنگی ایکوموس ایران (Iran ICOMOS)، وابسته به شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌ها، وابسته به یونسکو.
از پیشنهاد دهندگان طرح مطالعه، تنظیم و تدوین منشور ملی حفاظت بناها و محوطه‌ها و همکاری در اجرای طرح، موسسه فرهنگی ایکوموس ایران وابسته به شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌ها و پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.
از بنیانگذاران سازمان میراث فرهنگی کشور. تهیه پیش‌نویس اساسنامه و لایحه قانونی تشکیل سازمان میراث فرهنگی کشور.
از بنیانگذاران مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی.
دبیر کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران، عضو هیئت علمی کنگره، تاسیس دبیرخانه کنگره، برگزاری سه دوره این کنگره ملی در ارگ بم و ویراستاری علمی وکوشش در چاپ پانزده جلد مجموعه مقالات سه کنگره مذکور ۱۳۸۶-۱۳۷۴
موسس، مدیر مسئول و عضو هیئت تحریریه فصلنامه اثر وابسته به سازمان میراث فرهنگی کشور. وی تا شماره ۴۱، مدیرمسئول این فصلنامه بود. این مجله در سال ۱۳۷۸ از سوی وزارت فرهنگ و آموزش عالی شایستگی کسب درجه علمی-ترویجی را پیدا نمود و هم اکنون درجه پژوهشی را به دست آورده‌است. این مجله، فضایی را فراهم آورد که تلاشگران صحنه میراث فرهنگی کشور قادر باشند نتیجه تلاش‌ها و مطالعات خود را منتشر کنند. طی ۴۱ شماره مجله، حدود ۶ هزار صفحه مطلب در حوزه ادبیات معماری، شهرسازی، باستانشناسی و هنر ایران در آن به چاپ رسید. ۱۳۸۶-۱۳۵۸
برگزاری نمایشگاه پژوهشی و هنری معرفی شهر تاریخی اصفهان با عنوان اصفهان شهر نور (Isfahan city of light) در موزه بریتانیا ۱۹۷۶
دبیر علمی دومین همایش معماری مسجد، دانشگاه هنر.
دبیرعلمی کمیته معماری وشهرسازی، دومین همایش ملی بنیاد ایران شناسی.
دبیرعلمی همایش فرهنگ و هنر اصفهان در سده‌های یازدهم و دوازدهم هجری قمری -چهره‌های معماری و شهرسازی، فرهنگستان هنر، آذر ۱۳۸۵.
حضور فعال در مجامع علمی فرهنگی و شوراهای تخصصی در سطح ملی و بین‌المللی.
فعالیت های کارشناسی بین المللی
مطالعه و ارائه گزارش علمی در ارتباط با سه شهر اسلامی اندونزی (منطقه حفاظت شده تاریخی کدوس، دماک و چریبون) – سازمان علمی فرهنگی تربیتی آموزشی، یونسکو، ۱۹۷۵.
ارزیابی و کارشناسی شهر سمرقند ازبکستان برای ثبت در فهرست میراث جهانی – ICOMOS (شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌های تاریخی وابسته به یونسکو)، ۲۰۰۲.
ارزیابی و کارشناسی مجموعه فرهنگی تاریخی احمد یسوی
در ترکستان قزاقستان – ICOMOS (شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌های تاریخی وابسته به یونسکو)، ۲۰۰۳. (در رابطه با این ماموریت، علاوه برگزارش تهیه شده، مقاله زیر نیز به چاپ رسیده‌است.
فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی
تدریس در رشته‌های معماری، مرمت در دوره‌های کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا در دانشگاه‌های تهران، شهید بهشتی، هنر اصفهان، شهید باهنر کرمان، علم و صنعت دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی. ۱۳۸۶-۱۳۵۵
استاد راهنما و مشاور رساله‌های نهائی دوره‌های کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا به تعداد ۱۳۰ رساله در رشته‌های معماری، مرمت، پژوهش هنر و باستانشناسی ۱۳۸۶-۱۳۵۵
از بنیانگذاران نخستین دانشکده مرمت بناها و بافتهای تاریخی (پردیس اصفهان) در دوره کارشناسی ارشد در دانشگاه فارابی پردیس اصفهان ۱۳۵۶
عضو هیئت علمی مدعو دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه تهران (تدریس در دوره کارشناسی ارشد و دکترا)
عضو هیئت علمی مدعو دانشکده معماری، دانشگاه هنر اصفهان
عضوهیئت علمی مدعو دانشکده معماری وشهرسازی، دانشگاه علم وصنعت ایران
عضو هیئت علمی نیمه وقت دانشکده هنر و معماری، کارشناسی ارشد مرمت بناها و بافتهای تاریخی، دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی.
همکاری با دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی در تنظیم و تدوین دروس رشته کارشناسی ارشد تاریخ معماری و شهرسازی ایران.
عضو هیئت علمی مجله علمی پژوهشی مجله هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
عضو هیئت علمی مجله علمی پژوهشی معماری و شهرسازی صُفّه، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی.
کتاب ها
روبرت هیلن برند: معماری اسلامی – شکل، کارکرد و معنی، ترجمه باقر آیت‌الله زاده شیرازی، انتشارات روزنه، ۱۳۸۳.
برنارد ام. فیلدن : بین دو زمین لرزه- کتاب راهنمای میراث فرهنگی در مناطق زلزله خیز، ترجمه باقر آیت‌الله زاده شیرازی، اکرم بحرالعلومی، موسسه فرهنگی ایکوموس ایران، پایگاه پژوهشی ارگ بم، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، ۱۳۸۳.
آرتور اوپهام پوپ: سیری در هنر ایران، ترجمه باقر آیت‌الله زاده شیرازی(ترجمه فصل ۱۶ از بخش سوم جلد سوم: معماری هخامنشی، فصل‌های ۳۹، ۴۲ و ۴۳ از بخش ششم جلد سوم: معماری دوران اسلامی به همراه تعلیقات مترجم بر جلد سوم، جلد هشتم)، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، در دست انتشار.
جورجو کروچی: حفاظت و مرمت سازه‌ای میراث معمارانه، ترجمه باقر آیت‌الله زاده شیرازی، مهرداد حجازی، در دست انتشار.
باقر آیت‌الله زاده شیرازی: مروری بررویکرد ایران معاصر به حفاظت میراث فرهنگی (تالیف، ۱۳۸۵)، موسسه فرهنگی ایکوموس ایران و پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، در دست انتشار.
باقر آیت‌الله زاده شیرازی: ترجمه منشورهای بین‌المللی حفاظت: منشورها و قوانین محافظت معمارانه- پاکستان (۱۳۸۶)، منشورحفاظت مکان‌های ارزشمند میراث فرهنگی–ایکوموس نیوزلند(۱۳۸۶)، منشور آتن، منشور ونیز، در دست انتشار.
باقر آیت‌الله زاده شیرازی: تاریخ معماری و شهرسازی شهر اصفهان، در دست تالیف.
مقالات
تالیف و ترجمه بیش از ۱۱۰ مقاله در حوزه مرمت و حفظ آثار و بافتهای تاریخی، معماری و شهرسازی.
عضویت ها
عضو پیوسته فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۸۶-۱۳۸۰
عضو کمیته معماری و شهرسازی فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران
عضو شورای فنی سازمان میراث فرهنگی کشور
عضو هیئت موسس و رییس موسسه فرهنگی ایکوموس ایران، وابسته به شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌ها، وابسته به یونسکو، ۱۳۸۶-۱۳۷۹
عضو هیئت داوری مسابقات بزرگ و ملی معماری مانند طراحی کتابخانه ملی ایران، طراحی مجموعه فرهنگستان‌های جمهوری اسلامی ایران و غیره.
عضو افتخاری آکادمی معماری کشورهای شرقی
عضو کمیته راهبردی پژوهش و حفاظت ارگ تاریخی بم
عضو کمیته راهبردی پژوهش و حفاظت قلعه الموت
عضو کمیته علمی کنفرانس بین‌المللی مطالعه و حفاظت از معماری خشتی یزد ۱۳۸۲
تدوین و تألیف جزوات درسی
سالم سازی محیط مرطوب برای درس تکنولوژی مرمت ۱۳۶۶
اخلاق در مرمت برای درس طرح مرمت بنا ۱۳۶۷
تجربیات پژوهش، حفاظت و مرمت در ایران برای درس قوانین و تشکیلات ۱۳۷۰
میراث فرهنگی و توسعه حفاظت به مفهوم تعمیر و حقیقت اقتصادی برای درس طرح مرمت و بافت ۱۳۷۹
سیرتحول سازه در معماری ایران برای درس تکنولوژی مرمت و تاریخ معماری ۱۳۸۱
آموزش مرمت بناهای تاریخی برای معماران و مرمت گران برای درس طرح مرمت بناها و بافتهای تاریخی ۱۳۸۰
جزوه درسی تهیه طرح مرمت بناها و مجموعه‌ها
جوایز و تقدیرنامه ها
برنده جایزه بین‌المللی Award for Architecture به خاطر ارائه و اجرای طرح مرمت، حفظ و احیاء بناهای تاریخی چهل ستون، عالی قاپو و هشت بهشت در شهر اصفهان در سال ۱۹۸۰. در این پروژه، دکتر شیرازی به عنوان طراح و مدیر پروژه در سازمان ملی حفاظت آثار باستانی با موسسه شرق‌شناسی ایتالیا IsMEO) (Italian Institute for Middle East and Far East- به سرپرستی دکتر Eugenio Galdieri همکاری داشتند. این جایزه، به خاطر کار حفاظتی دقیق و گستردهٔه صورت گرفته و گزارش‌های پژوهشی منتشر شده به مجریان آن اعطاء گردید. نتایج این پروژه، باعث گسترش بدنه دانش معماری از معماری اسلامی شد و کارشناسان و هنرمندان آموزش دیده در این پروژه، در سالیان بعد، از تجارب کسب شده خود در مرمت و احیای بناهای متعددی در اصفهان و سایر شهرهای ایران بهره بردند.
چهره ماندگار عرصه معماری، مرمت و حفظ آثار تاریخی، همایش چهره‌های ماندگار، ۱۳۸۰
برنده جایزه تشویقی کتاب سال ایران برای ترجمه کتاب معماری اسلامی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ۱۳۸۲
بازنشسته برگزیده ملی از سوی ریاست جمهوری اسلامی ایران ۱۳۸۲
خادم برگزیده میراث فرهنگی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ۱۳۸۲
خادم برگزیده میراث فرهنگی از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور ۱۳۸۲
استاد برگزیده سال از سوی دانشگاه آزاد اسلامی
دریافت لوح تقدیر به مناسبت همکاری در همایش ملی بنیاد ایران شناسی
دریافت لوح تقدیر از سوی انجمن صنفی معماران اصفهان ۱۳۸۳
دریافت لوح تقدیر به عنوان خادم برگزیده میراث فرهنگی
دریافت لوح تقدیر در حوزه معماری و مرمت آثار باستانی از دومین همایش اخلاق و نیاِش در آینه هنر و پژوهش ۱۳۸۶
دریافت چندین تقدیرنامه از دانشگاه آزاد اسلامی به عنوان استاد نمونه، وزارت مسکن و شهرسازی، بنیاد ایران شناسی، فرهنگستان هنر و غیره. ۱۳۸۶-۱۳۷۹
عکس باقر آیت الله زاده شیرازی
بیوگرافی و عکس باقر آیت الله زاده شیرازی
باقر آیت الله زاده شیرازی چهره ماندگار عرصه معماری
