بیوگرافی فریدون فروغی – Fereidoon Foroughi

۵ مهر ۱۳۹۳ - ۵:۴۷ ب.ظ

زمان تقریبی مطالعه ۸ دقیقه

فریدون فروغی (زاده ۹ بهمن ۱۳۲۹ هجری خورشیدی در تهران، درگذشته ۱۳ مهر ۱۳۸۰) آهنگساز، نوازنده (گیتار، پیانو، درامز)، ترانه‌سرا و از خوانندگان مشهور موسیقی پاپ ایرانی بود.

نام اصلی : فریدون فروغی

زادروز : ۹ بهمن ۱۳۲۹

محله سلسبیل، تهران

اهل کشور : ایرانی

درگذشت : ۱۳ مهر ۱۳۸۰(۵۰ سال)

محله تهرانپارس

سبک‌ها : پاپ، بلوز

کار(ها) : خواننده، آهنگساز، ترانه سرا، نوازنده، تنظیم کننده

ساز(ها) : گیتار، پیانو، درامز، تار

وب‌گاه : www.fereidoon-forooghi.ir

سازهای برجسته : گیتار، پیانو، درامز، تار

زندگی‌

فریدون در سال ۱۳۲۹ در محله سلسبیل تهران متولد شد. پدرش فتح‌الله کارمند اداره دخانیات بود و در تنهایی خود به سرودن شعر و نواختن تار می‌پرداخت. خانواده او از ملاکان بزرگ نراق بودند. او تنها پسر خانواده بود و سه خواهر به نام‌های پروانه، عفت و فروغ داشت. در سال ۱۳۳۵ و در شش‌سالگی، تحصیل را آغاز کرد و عاقبت در سال ۱۳۴۷ مدرک دیپلم علوم طبیعی را گرفت و پس از آن دیگر تحصیل را رها کرد. وی موسیقی را بدون داشتن استاد و با توجه به علاقه‌ای که به موسیقی راک و به‌خصوص آثار ری چارلز داشت، با تمرین می‌آموخت.

دههٔ چهل و اجرا در کافه‌ها

درسن ۱۶سالگی، با همراهی گروهی نوازنده موسیقی را به صورت جدی شروع می‌کند و در مکان‌های مختلف به اجرای ترانه‌ها وآهنگ‌های غربی معروف آن روزگار و به خصوص موسیقی بلوز می‌پردازد و تا سن ۱۸سالگی فعالیت خود را به همین صورت ادامه می‌دهد. در این دوران است که پس از یک شکست عشقی مدتی از موسیقی دست می‌کشد، اما پس از این مدت کوتاه کناره‌گیری، در سال ۱۳۴۸ صاحب کاباره کازابای شیراز از فروغی و همراهانش برای اجرا در آن مکان دعوت می‌کند∗ (در زمان سفر فروغی به شیراز و همکاری‌اش با کازابا، اوایل دههٔ پنجاه و هم‌زمان با انتشار موسیقی فیلم تنگنا مشخص شده‌است که به احتمال نزدیک به یقین صحیح نیست). در اواخر این دهه وی اواخر دهه چهل، او به خوانندهٔ بلندآوازهٔ کلوپ‌های شبانه تهران قدیم و ستارهٔ صحنهٔ کافه‌های معروفی چون مارکیز و کاکوله بدل شد.

دههٔ پنجاه و شهرت

درسال ۱۳۵۰، خسرو هریتاش، کارگردان فیلم آدمک در تلاش برای پیدا کردن خواننده‌ای تازه‌نفس بود که فریدون فروغی به او معرفی می‌گردد و با یک‌بار زمزمه کردن ترانه‌ها، خسرو هریتاش متوجه می‌شود که شخصی را که به دنبالش بوده یافته‌است. در نتیجه، دو ترانه به نام‌های «آدمک» و «پروانهٔ من» را با موسیقی تورج شعبان‌خانی و اشعار لعبت والا، برای فیلم هریتاش اجرا می‌کند. پس از اکران فیلم، صفحه‌های ۴۵ دور این دو ترانه، درصفحه‌فروشی‌های معروفی چون آل کوردوبس، پاپ، دیسکو، بتهوون و پارس عرضه می‌گردد. این دو ترانه گل می‌کند و بر سر زبان‌ها می‌افتد و فریدون فروغی به شهرت می‌رسد. گرچه در آن زمان به او خرده می‌گرفتند که صدای فرهاد را تقلید می‌کند، اما همین باعث شد تا دیگر زیر سایه نام خوانندهٔ محبوبش ری چارلز قرار نگیرد.

بعد از گذشت مدتی، فرشید رمزی – کارگردان نمایش تلویزیونی شش و هشت – با فریدون فروغی قرارداد می‌بندد و فروغی در سال ۱۳۵۱ بعد از پنج‌سال مشابه‌خوانی آثار ری چارلز را کنار می‌گذارد. این همکاری باعث تولد آثاری چون «زندون دل» و «غم تنهایی» با اشعاری از آرش سزاوار و آهنگسازی ویلیام خنو می‌گردد که اولی، فروغی را تبدیل به هنرمندی صاحب سبک می‌کند. فتنهٔ چکمه پوش ساختهٔ همایون بهادران دومین فیلم سینمایی بود که فروغی در سال ۱۳۵۱ برای تیتراژ آن ترانه‌ای را به همین نام اجرا کرد. در همین سال توسط یکی از دوستانش با گلی فتوره‌چی آشنا می‌شود و با او ازدواج می‌کند.

سال بعد تنگنا ساختهٔ امیر نادری با ملودی‌های شورانگیز و تکان‌دهندهٔ منفردزاده، صدای فروغی را بر تیتراژ داشت. در همان سال – ۱۳۵۲ – چندین ترانه را اجرا می‌کند که شاخص‌ترین آنها «نماز» (یا «نیاز» به روایت ساواک) است، با شعری از شهیار قنبری و موسیقی منفردزاده؛ ترانه‌ای که منجر به بازخواست هر سه نفر از طرف ساواک می‌گردد. او ترانهٔ «هوای تازه» را در همین سال در برنامهٔ تلویزیونی رنگارنگ اجرا می‌کند و همچنین در همین سال است که به درخواست فرزان دلجو ترانه‌ای را برای فیلم یاران (با بازی و کارگردانی دلجو) اجرا می‌کند.

در سال ۱۳۵۳، فروغی به علت عدم تفاهم با همسرش از وی جدا می‌شود. در همین سال ترانهٔ «همیشه غایب» را با شعری از شهیار قنبری، موسیقی ویلیام خنو و تنظیم واروژان اجرا می‌کند (این ترانه، پیش‌تر با شعری از ویلیام خنو و با نام «ماهی خسته» اجرا شده بود). او که رفته‌رفته به هنرمند باتجربه‌ای تبدیل می‌شد، اقدام به جمع‌آوری آثار خود می‌نماید و اولین آلبوم خود را با نام زندون دل به بازار عرضه می‌کند. دومین آلبومش را با نام یاران در سال ۱۳۵۴ به بازار عرضه می‌کند و در همین سال به علت اجرای ترانهٔ «سال قحطی» از طرف حکومت شاهنشاهی به مدت دو سال از فعالیت منع می‌شود. درسال ۱۳۵۶، پس از اعلام فضای باز سیاسی توسط حکومت، فروغی بعد از دو سال ممنوعیت کاری سومین آلبوم خود را با نام سال قحطی به بازار عرضه می‌کند. در بهمن ماه همین سال، پدرش در اثر بیماری ذات‌الریه از دنیا می‌رود.

انقلاب و «یار دبستانی»

درسال ۱۳۵۷، با وخیم شدن اوضاع سیاسی ایران، فروغی اعتراض خود را به اوضاع کشور با انتشار آلبوم بت‌شکن اعلام می‌دارد و در همین سال ترانه‌ای به نام «روسپی» را اجرا می‌کند که هرگز مجوز پخش نمی‌گیرد. درسال ۱۳۵۸، بعد از انقلاب، فروغی در ایران می‌ماند و کنسرت اجرا می‌کند که ترانه‌های این کنسرت را در آلبوم فریدون فروغی در آغازی نو جای می‌دهد و دلیل نام‌گذاری آلبوم به این نام، وجود ترانه‌های ریتمیکی مانند «حقه» («مشتی ماشاالله») و «شیاد» است که در کارنامهٔ فروغی مانند آنها وجود نداشت.

بعداز انتشار این کاست، درسال ۱۳۵۹، فروغی ترانهٔ یار دبستانی را برای فیلم از فریاد تا ترور به کارگردانی منصور تهرانی اجرا می‌کند که در تیتراژ فیلم استفاده می‌شود. در حالی که هنوز هیچ منع رسمی‌یی برای فعالیت فروغی اعلام نشده بود، به تهرانی خبر می‌دهند که باید صدای فروغی را از تیتراژ فیلمش حذف کند. در نتیجه جمشید جم خواندن این ترانه را به عهده می‌گیرد. در همین زمان است که زمزمه‌هایی در مورد ممنوعیت فعالیت فروغی شنیده می‌شود. او در همین سال ترانهٔ «کوچهٔ شهر دلم» را می‌خواند.

دههٔ شصت و هفتاد خورشیدی

فروغی در سال ۱۳۶۰ چند ترانهٔ خودرا همراه با چند ترانه از کوروش یغمایی در آلبومی با عنوان سُلٰ جای می‌دهد و طی سال‌های ۶۰ و ۶۱ آهنگ چهارقسمتی «چرا نه؟» را می‌سازد و اجرا می‌کند. در همین سالهاست که فعالیت نمودن او ممنوع می‌شود. در سال ۱۳۶۵ سفر به دوبی، فروغی را تا پای پیوستن به هنرمندان دور از وطن پیش برد، اما پیشنهادهای تهیه‌کنندگان آن سوی آب او را به رفتن راضی نکرد. در اسفند سال ۱۳۷۲ با سوسن معادلیان آشنا می‌شود و در خرداد ۱۳۷۳ با هم ازدواج می‌کنند. ازدواج، موجب تحولی مثبت در او می‌شود و دوباره فعالیتش را از سر می‌گیرد؛ شعر می‌گوید، آهنگ می‌سازد و شروع به تدریس می‌نماید.

در اسفندماه سال ۱۳۷۷ موفق به برگزاری کنسرتی در تالار حافظ دانشگاه کیش می‌شود. پس از ۴ روز برگزاری کنسرت در کیش، به تهران می‌آید. علی‌رغم درخواست‌هایی که از شهرستان‌های دیگر برای برگزاری کنسرت ارسال می‌شود، با برگزاری آن در شهرستان‌های دیگر موافقت نمی‌شود و فروغی درتابستان ۷۸ و پائیز ۷۹ دوباره به کیش باز می‌گردد و به اجرای برنامه در هتل آنای کیش می‌پردازد. در فروردین سال ۱۳۷۹ به پیشنهاد حمیدرضا آشتیانی پور (کارگردان) و به امید اخذ مجوز، «می‌تراود مهتاب» را با شعری از نیما یوشیج برای فیلم دختری بنام تندر می‌خواند اما شرایط تغییری نمی‌کند. گرچه ترانهٔ فروغی در انتهای فیلم در جشنوارهٔ فجر پخش می‌شود. پیش از این هم کیومرث پوراحمد نمی‌تواند مجوز حضور او را به‌عنوان بازیگر برای پروژه فیلم گل یخ (که داستان آن در باره زندگی یک خوانندهٔ محکوم به سکوت بود) بگیرد.

درگذشت

وی در روز جمعه، سیزدهم مهر ماه ۱۳۸۰ در منزلش در تهران پارس درگذشت. او را در روستای قرقرک اشتهارد کرج در کنار برکه‌ای کوچک، در سایهٔ کوهی بزرگ و در آرامشی که سالها انتظارش را می‌کشید به خاک سپردند. شهیار قنبری (خواننده، ترانه ساز، آهنگساز و دوست قدیمی فریدون فروغی) در مورد مرگ او می‌گوید:

فریدون فروغی برای دومین بار می‌میرد. نخستین بار وقتی مرد که نتوانست بخواند و دومین بار وقتی مرد که می‌خواست بخواند. فریدون را فراموشی و خاموشی کشت.

آثار

١٣۵٠- ترانه «آدمک» و «پروانۀ ی من» برای فیلم آدمک

١٣۵٠- ترانه «ماهی خسته» (با صدای فروغی، نلی و کیوان)

١٣۵١- ترانه «فتنه چکمه‌پوش» برای تیتراژ فیلم فتنه چکمه پوش

١٣۵٢- ترانه «تنگنا» برای تیتراژ فیلم تنگنا

١٣۵٢- خواننده موسیقی فیلم زن باکره

١٣۵٢- خواننده موسیقی فیلم کیفر

١٣۵٢- اجرای چندین ترانه؛ شاخص‌ترین آنها ترانه «نماز» (یا «نیاز» به روایت ساواک)

١٣۵٢- اجرای ترانه «هوای تازه» برای برنامه تلویزیونی رنگارنگ

١٣۵٢- ترانه‌ای برای فیلم یاران می‌خواند

١٣۵٣- اجرای ترانه «همیشه غایب»

١٣۵٣- آلبوم زندون دل

١٣۵۴- آلبوم یاران

١٣۵۶- آلبوم سال قطحی

١٣۵٧- آلبوم بت شکن

١٣۵٧- ترانه «روسپی» (مجوز پخش داده نشد)

١٣۵٨- آلبوم فروغی در آغاز عصری نو (ترانه‌های کنسرت ١٣۵٨ فروغی در ایران) – این آلبوم به دو تا چشم سیاه نیز معروف است.

١٣۵٨- ترانه «طاهره» (شعر از طاهره قره‌العین)

١٣۵٩- ترانه یار دبستانی برای تیتراژ فیلم از فریاد تا ترور (این ترانه از تیتراژ فیلم حذف شد و به آن مجوز پخش داده نشد)

١٣۵٩- ترانه «کوچه شهر دلم»

١٣۶٠- آلبوم سُل (همکاری کوروش یغمایی و فریدون فروغی)

١٣۶٠ و ١٣۶١- آهنگ چهارقسمتی «چرا نه؟»

١٣٧٧- چهار روز برگزاری کنسرت در تالار حافظ دانشگاه کیش (اسفند ١٣٧٧)

١٣٧٨- اجرای کنسرت در هتل آنای کیش (تابستان ١٣٧٨)

١٣٧٩- ترانه «می‌تراود مهتاب» برای فیلم دختری بنام تندر (فروردین ١٣٧٩)

١٣٧٩- اجرای کنسرت در هتل آنای کیش (پاییز ١٣٧٩)

آهنگ های گم شده

در سال ۱۳۸۸ – هشت سال پس از مرگ فروغی – ترانه‌های «طناب غم»، «غم روی غم» (هر دو از ساخته‌های مرحوم قراملکی) و «ماهی خسته» (اجرای سال ۱۳۵۰، با صدای فروغی، نلی و کیوان) و بازخوانی دو ترانهٔ “My Love is in the Hot Town” و “I Live With Your Dream” بر روی فضای مجازی منتشر شدند. «آرش قاسمی» وکیل خانواده فروغی اصرار داشت این آهنگ‌ها در داخل ایران و در کنار سایر آثار فریدون عرضه شوند:

فریدون هیچوقت وطنش را ترک نکرد و همیشه می‌گفت کارهای من برای مردم این خاک است. ما هم نمی‌خواهیم خلاف میل او عمل کنیم و آنقدر صبر می‌کنیم تا مجوز انتشار این آهنگ‌ها صادر شود.

این چند آهنگ قبل از منتشر شدن در فضای مجازی تنها در اختیار وکیل، خانواده و فرزند مرحوم قراملکی بود.

شایعهٔ ترانهٔ «تنهاترین»

ترانه‌ای با نام تنهاترین از یکی خوانندگان پاپ داخلی به نام رضا روح‌پور و به اشتباه با نام اثری از آثار مرحوم فروغی روی صفحات گوناگونی در گسترهٔ جهانی وب منتشر شد. ترانه با این بیت شروع می‌شود: «انگار دستام، سرد سردن / انگار چشمام، شب تارن» وب سایت رسمی فریدون فروغی با اعلام این که ترانه مذکور هرگز توسط فروغی خوانده نشده و ترانه‌ای جدید است، به شایعات پایان داد.

در وصف فروغی

فرهاد مهراد دربارهٔ فروغی گفت∗:

فریدون، ویکتور خارای ایران بود.

فیلم مستندی به نام «قریهٔ من» دربارهٔ زندگی و مرگ فروغی به کارگردانی مهران زینت توسط موسسهٔ بتهوون منتشر شده‌است.

شادمهر عقیلی در ستایش او ترانه «قفس» را اجرا کرد. همچنین شادمهر در آلبوم نغمه‌های شرقی چندین آهنگ از فریدون را به صورت بی‌کلام اجرا کرد.

بهرام پاییز، خواننده‌ای است که ترانه‌های فروغی را بازخوانی کرده و در آلبومی به نام «غم تنهایی» با تنظیم امیر جاودان و به یاد فریدون فروغی منتشر کرده‌است.

محسن نامجو ترانه‌‌ی «طاهره» را با نام «روبرو» در آلبوم از پوست نارنگی مدد بازاجرا و به فریدون فروغی تقدیم کرده است.

عکس فریدون فروغی