زندگینامه آیت الله شهاب الدین مرعشی نجفی

آیت الله مرعشی نجفی

حضرت آیت الله العظمی شهاب الدین مرعشی نجفی در 31 تیر ماه 1276 (مصادف با بیستم صفر سال 1315 قمری) در نجف اشرف متولد شد. پدرش، “آیت الله سید شمس الدین محمود مرعشى” از فقها و مدرّسان نجف بود. وی تحصیلات حوزوی خود را زیر نظر استادان برجسته حوزه‌های علمیه نجف، سامرا، کاظمین، تهران و قم گذراند و از معدود علمایی بود که از استادان زیادی بهره مند شد و در سن 27 سالگی به مرجعیت رسید. در طی 70 سال تدریس دروس حوزوی، آیت الله مرعشی نجفی شاگردان زیادی تربیت کرد از جمله شهید حاج آقا مصطفی خمینی، شهید مرتضی مطهری، شهید دکتر محمد مفتح، شهید دکتر سید محمد بهشتی و ….
کتابخانه آیت الله مرعشی از آثار به جا مانده از وی است که علاوه بر نسخ چاپی، نسخ خطی کم نظیری در آن به چشم می خورد و مورد توجه نویسندگان، دانشمندان، طلاب، علما و مراکز علمی و تحقیقاتی سراسر جهان است.
این مرجع تقلید شیعه، در7 شهریور ماه سال 1369 (هفتم صفر 1411 قمری)، در سن 96 سالگی بر اثر سکته قلبی درگذشت.

خانواده

پدر آیت الله مرعشی، سید محمود مرعشی ساکن نجف بود. ایشان در خانواده ای اصیل می زیست و از طرف مادری به شاه سلطان حسین صفوی منسوب بود. از جانب پدری هم به “میر قوام الدین” مشهور به “میر بزرگ” می رسد که مؤسس سلطنت مرعشیه در شمال ایران بود. “سید قوام‌الدین مرعشى” سرسلسله سلاطین مرعشى طبرستان در سده هشتم هجرى است که آرامگاهش در شهر آمل مورد توجه است.
بیشتر نیاکان ایشان عالمانى دین پژوه یا پزشکانى حاذق و یا حاکمانى با تدبیر بودند. بیش از دویست سال حکومت طبرستان آن روز (مازندران و گلستان فعلى) دردست اجداد ایشان بوده است.
سلسه نسب ایشان با 33 واسطه به حضرت امام زین العابدین، على بن الحسین(ع) مى‌رسد. نسب سادات مرعشى بیشتر در شهرهاى قم، تهران، رفسنجان، دماوند، قزوین، مازندران، خوزستان و آذربایجان سکونت داشته‌اند.
آیت الله مرعشی بواسطه ازدواج با دختر “آیت الله سید عباس مبرقعی” که از علمای بزرگ قم بود، با بیوت بسیاری از مراجع از جمله “شیخ عباس قمی”، نویسنده کتاب “مفاتیح الجنان” ارتباط پیدا کرد.

تحصیلات

آیت الله مرعشی در آغاز به تحصیل علوم جدید و بخشی از طب سنتی روی آورد و سپس به تحصیل علوم متداول حوزوی پرداخت. نخست نزد پدرش، “آیت‌الله سید محمود مرعشى نجفى” و نیز “شیخ مرتضى طالقانى”، “شیخ محمدحسین اصفهانى”، حاجیه خانم “بى‌ بى شمس شرف‌ بیگم طباطبایى”، جدّه مادرى خود، مقدمات علوم را آموخت.
آیت ‌الله مرعشى یکى از معدود علمایى است که از استادان زیادى بهره برده است. اساتید وی برای علوم مختلف به شرح زیر می باشد:
علم تجوید و قرائت قرآن کریم و تفسیر
آیت‌ الله سید محمود مرعشى
میرزا ابوالحسن مشکینى
شیخ محمدحسین شیرازى
سید هبه الدین شهرستانى
سید ابراهیم شافعى رفاعى بغدادى
شیخ نورالدین شافعی بکتاشی
شیخ محمد حسین شیرازی

علم انساب
آیت ‌الله سید محمود مرعشى
سید رضا موسوى غُریفى صائغ بحرانى
سید مهدى غُریفى

فقه و اصول
آیت ‌الله سید محمود مرعشى
شیخ مرتضى طالقانى
سید محمدرضا رفسنجانى
شیخ غلامعلى قمى
میرزا ابوالحسن مشکینى
سید آقا شوشترى
میرزا محمدعلى کاظمینى
شیخ عبدالحسین رشتى
میرزا آقا اصطهباناتى
شیخ موسى کرمانشاهى
شیخ نعمت الله لاریجانى
سیدعلى طباطبایى یزدى
میرزا محمدعلی مدرسی چهاردهی رشتی
آقا میرزا محمود شیرازی
شیخ محمدحسین تهرانی
شیخ مهدى خالصى (سامرا و کاظمین)

علوم ریاضى و هیئت
شیخ عبدالکریم بوشهرى
سید ابوالقاسم موسوى خوانسارى
دکتر عندلیب زاده
میرزا محمود اهرى
آقا محمد محلاتى
شیخ عبدالحمید دشتى
میرزا احمد منجم
سید کاظم عصار

علم طب
آیت ‌الله سید محمود مرعشى
محمدعلى خان مؤید الاطباء
علم رجال و درایه و حدیث
سید ابوتراب خوانسارى
میرزا محمد تهرانى
شیخ عبدالله مامقانى
میرزا ابوالهدى کرباسى

فقه و اصول استدلالى
شیخ ضیاءالدین عراقى (در نجف اشرف)
سید احمد بهبهانى (در نجف اشرف)
شیخ احمد کاشف الغطاء (در نجف اشرف)
شیخ على اصغر ختائى تبریزى (در نجف اشرف)
شیخ محمدرضا مسجدشاهى (در نجف اشرف)
آیت اللّه‏ شیخ مهدی مازندرانی

فقه و حدیث و رجال
سید حسن صدر (به مدت سه سال در سامرا و کاظمین)
علم کلام (در نجف)
آیت ‌الله سید محمود مرعشى
شیخ محمد جواد بلاغى
شیخ محمد اسماعیل محلاتى
سید هبه الدین شهرستانى

مهاجرت از نجف به قم
ایت الله مرعشی سرانجام در سال 1303 (1342 قمری) براى زیارت مرقد مطهر امام رضا(ع) به ایران آمد و پس از زیارت به تهران رفت و در نزد اساتید زیر به تحصیل دروس حوزوی پرداخت:
شیخ عبدالنبى نورى
شیخ حسین نجم‌ آبادى
میرزا طاهر تنکابنى
یک سال بعد، براى زیارت حضرت معصومه(س) به قم مشرف و به دستور “آیت الله حائری” در این شهر ماندگار شد و مدتى در درس وی و دیگر اساتید از جمله حضرات “شیخ مهدی قمی”، “سید علی یثربی” و “علی اکبر حکمی” کسب فیض نمود.
وی آنچنان علاقه به فراگیری داشت که حتی مدتى نزد علماى “زیدیه” و علماى اهل سنت به فراگیری علم حدیث پرداخت و از آنان اجازه نقل حدیث گرفت.

شاگردان

آیت الله مرعشى به دستور حضرت “آیت الله حائرى” مشغول تدریس شد. در طول بیش از 70 سال تدریس در حوزه علمیه قم، دانشمندان بسیاری تربیت شد که عده ای از آنان از وی اجازه اجتهاد گرفتند. نام برخی از شاگردان وی؛ حضرات آیات:

آیت الله سید محمد هادی غضنفری خوانساری
آیت الله سید مهدی غضنفری خوانساری
شهید حسین غفاری
شهید حاج آقا مصطفی خمینی
شهید مرتضی مطهری
شهید دکتر محمد مفتح
شهید دکتر سید محمد بهشتی
آیت الله محمد صدوقی
آیت الله محمدعلی قاضی طباطبایی
آیت الله محمود طالقانی
شیخ شهاب‌الدین اشراقی
شیخ مرتضی حائری
حاج میرزا جواد آقا تهرانی
شیخ حسن نوری همدانی
امام موسی صدر
قدرت ‌الله وجدانی فخر
سید مرتضی عسگری
مصطفی اعتمادی
آیت الله محمد امامی کاشانی
میرزا جواد تبریزی
شیخ حسین نوری
آیت الله موسوی اردبیلی
شیخ علی‌پناه اشتهاردی
محمد تقی ستوده
آیت الله محمدرضا مهدوی کنی

دیدار با دانشمندان

برخى از شخصیتهایى که آیت‌ الله مرعشى با آنها دیدار کرده است عبارتند از: “تاگور”، شاعر و فیلسوف مشهور هندى، “علامه رشید رضا مصرى”، مؤلف “تفسیر المنار”، “شیخ طنطاوى جوهرى مصرى”، صاحب “تفسیر الجواهر”، کشیش و مؤلف بزرگ، “انستانس کرملى” در بغداد، پرفسور “هانرى‌ کربن” فرانسوى.

آثار و تالیفات

آیت الله مرعشى کتابها و مقاله‎هاى زیادى درباره علوم قرآنی، ادبیات عرب، حدیث، دعا، فقه، اصول، منطق، لغت، تاریخ، رجال و تراجم، انساب و… نوشت. شمار آثار ایشان به بیش از 148 کتاب، رساله و مقاله می‎رسد.
نخبه الاحکام و سبیل النجاه (نخستین رساله های علمیه ایشان که بین سالهای 1326 تا 1333 چاپ شد و از همان سالها مرجعیت تقلید ایشان آغاز شد.)
سند القرّاء و الحفّاظ مقدمه تفسیر الدر المنثور
شمس الامکنه و البقاع فى خیره ذات الرقاع
فوائد چند در خصوص صحیفه کامله سجادیه
راهنماى سفر مکه و مدینه
الغایه القصوى لمن رام التمسّک بالعروه الوثقی
التبصره فى ترجمه مؤلف التکمله
الحدیقه الوردیه حول روضه البهیه
زهر الریاض فی ترجمه صاحب الریاض
شرح حال حضرت سلطان على فرزند امام باقر
شرح حال مولى عبدالواسع کاشانی
شرح حال آیت الله شیخ محمد محلاتى نجفی
الضوء البدری فى حیاه صاحب الفخری
مزارات (گزارش امام زاده هایی که در ایران مدفونند و نسَب آنان را آورده است)

کتب تالیف شده به زبان عربی
ملحقات الاحقاق
در کلام و عقاید و فضایل ائمه اطهار(ع) (در تألیف آن به بیش از پنج هزار اثر از منابع اهل سنت مراجعه شده است و چهل سال به جمع آوری و تدوین این اثر مهم پرداخته اند)
حاشیه بر عروه الوثقى (دو جلد)
منهاج المؤمنین، در فقه (دو جلد)
تقریرات قصاص (سه جلد) (یکى از شاگردان ایشان جمع‌آورى نموده است)
طبقات‌النسّابین (در نوع خود یکى از بى‌نظیرترین آثار تألیف شده در این باره است)
حاشیه بر کفایه‌الاصول (دو جلد)
حاشیه بر رسائل
المشاهد و المزارات
اعیان المرعشیین
المعوّل فى امر المطوّل
علماء‌السادات
مسارح الافکار (حاشیه بر تقریرات شیخ مرتضى انصارى)
الفوائد الرجالیه
کشف الارتیاب (در نسب)
المُجدى فى حیاه صاحب المَجدى
رفع الغاشیه عن وجه الحاشیه در منطق
الردّ على مدعى التحریف
تعلیقه بر عمدهالطالب (در علم نسب)
مشجرات آل رسول الله الاکرم (ص) یا مشجرات الهاشمیین (در برگیرنده شجره سادات ایران و دیگر کشورهاست)
سفرنامه اصفهان، شیراز، سامرّا و آذربایجان
المسلسلات فى الاجازات (دو جلد) (تصویر بخشی از اجازاتی که ایشان از علمای بزرگ فرق اسلامی اخذ نموده بودند و زندگی نامه هر یک از صاحبان مجوز برای روایت حدیث)
الاجازهالکبیره (دربرگیرنده اسامى اجازه‌ دهندگان به معظم‌ له با ذکر طریق روایتى هر یک از آنها مى‌باشد از سوى کتابخانه چاپ و منتشر گردیده است)
مشجّرات النَسب (حاوی شجره نامه سادات)
تراجم السادات (در بیان نسَب علمای سادات و هم احوال ایشان از روزگار صفویه تا زمان مولف)
طبقات النسابین (در فوائد علم نسَب و ذکر علمای آن به ترتیب قرون از اول هجرت تا عصر حاضر)

اجتهاد آیت اللّه مرعشی نجفی

آیت الله مرعشی پس از رحلت “آیت اللّه‏ بروجردی” در سال 1339 (1380 قمری) در سن 27 سالگی به عنوان مرجع شیعیان برگزیده شد. میلیونها نفر از شیعیان کشورهاى مختلف، از جمله ایران، عراق، لبنان، کویت، احساء و قطیف عربستان، امارات عربى، بحرین، پاکستان، هند و ترکیه و بخشى از کشورهاى آفریقایى مانند زنگبار، از ایشان تقلید مى‌کردند. ایشان از بسیاری از مراجع تقلید شیعه اجازه اجتهاد گرفتند. برخی از آنها عبارتند از:
آیت الله آقا ضیاء عراقی (درگذشت در سال 1321).
آیت الله سید ابو الحسن اصفهانی (درگذشت در سال 1325).
آیت الله شیخ عبد الکریم حایری یزدی (درگذشت در سال 1315).
علامی کرمانشاهی (از شاگردان آخوند خراسانی)

کتابخانه آیت الله مرعشی

آیت الله مرعشی در سال 1353 در قم، کتابخانه ای به نام “کتابخانه آیت الله مرعشی” با داشتن بیش از 250000 جلد کتاب چاپی و 25000 جلد کتاب خطی تاسیس کرد. این کتابخانه از بزرگترین کتابخانه‎ های کشور و در ردیف کتابخانه مجلس شورای اسلامی و کتابخانه آستانه قدس رضوی قرار دارد و حجت الاسلام دکتر “سید محمود مرعشی نجفی”، فرزند ایشان، مسئولیت آن را به عهده داشته است.
آیت الله مرعشی از دوران جوانی که در حوزه علمیه نجف مشغول تحصیل بود به گردآوری کتب خطی پرداخت. وی پس از مهاجرت به قم، کتب خطی را همراه خود به ایران آورد. در قم نیز به خرید نسخ خطی و کتب ارزنده اقدام کرد. پس از مدتی به دلیل کمبود جا، کتابها را از منزل به کتابخانه مدرسه مرعشیه انتقال داد. پس از چندی طبقه سوم این مدرسه به عنوان کتابخانه ساخته شد که در 28 آبان ماه 1345 (15 ماه شعبان 1386 ق)، با بیش از ده هزار جلد کتاب چاپی و دو هزار جلد کتاب خطی افتتاح گردید. این کتابخانه به خاطر نسخه‎ های خطی نفیس و ارزشمند و گاه منحصر به فرد و کتب قدیم مهم و کمیاب مورد توجه نویسندگان، دانشمندان، طلاب، علما و مراکز علمی و تحقیقاتی سراسر جهان است.

ویژگیهای کتابخانه

این کتابخانه با چهارصد مؤسسه، مرکز علمی و کتابخانه در سراسر جهان ارتباط دارد. کهن‌ترین نسخه خطی “زبور”، نیز در این کتابخانه در قم نگهداری شد.
همچنین این کتابخانه نخستین کتابخانه‌ کشور به لحاظ حجم عظیم نسخه‌های خطی کهن دینی و سومین کتابخانه جهان اسلام است که 65000 عنوان نسخه خطی به زبانهای فارسی، عربی، ترکی، اردو، لاتین و سانسکریت و برخی خطوط قدیم دیگر در موضوعات علوم اسلامی و غیره در آن نگهداری می‌‌شود که در نوع خود منحصر به فرد است. کهن‌ترین نسخه خطی اسلامی به خط کوفی بخشی از “قرآن کریم” است که مربوط به نیمه نخست سده دوم هجری و بخشی دیگری به خط “علی ابن هلال” مشهور به “ابن بواب” مربوط به سال 381 (392 قمری) است که بر روی پوست نگاشته شده است. کهن ‌ترین نسخه غیر خطی غیر اسلامی نیز مجموعه‌ای از “زبور” بر روی پوست به خط لاتین از سده دوازدهم میلادی و بخشهایی از “انجیل” به خط قدیم حبشی مربوط به سده دوازدهم و سیزدهم میلادی است که در این مجموعه عظیم فرهنگی وجود دارد.

توجه امام خمینی(ره) به کتابخانه آیت الله مرعشی

24 اسفند ماه سال 1367، حضرت امام خمینی(ره)، به دلیل توجه ویژه به کتابخانه نفیس آیت الله مرعشی، در نامه ای خطاب به نخست وزیر وقت از وی خواست تا احتیاجات این کتابخانه بزرگ را فراهم کند:
«کتابخانه حضرت آیت الله آقای نجفی مرعشی دامت برکاته از کتابخانه‌های کم نظیر و شاید بتوان گفت بی‌نظیر ایران است. کتب نفیس اعاظم شیعه و کتاب‌های منحصر به فرد و خطی آن از ذخایر فرهنگ غنی اسلام و ایران می‌باشد. از قرار اطلاع مرکز حفاظت آنها به گونه‌ای نیست که کتاب‌ها مصون از خطر باشد و محیط مطالعه برای مشتاقان کتاب بسیار کوچک است. جنابعالی موظف می‌باشید آنچه را که آن کتابخانه احتیاج دارد به بهترین وجه فراهم آورید. جناب حجت الاسلام آقای حاج سید محمود مرعشی نجفی [پسر آیت الله مرعشی] که خود از خبرگان و شایستگان در امر کتابشناسی و کتاب و شناخت محیطی مناسب برای حفظ کتاب است بهترین فردی است که می‌تواند شما را در این امر یاری دهد. ان شاء الله هرچه زودتر با ساخته شدن بنایی در خور اسلام و انقلاب و حوزه علمیه قم، قدمی مفید در راه رشد تعالیم اسلام برداشته شود. روشن است آنچه در این زمینه ساخته می‌شود اختیارش با حضرت آیت الله آقای نجفی مرعشی و یا فردی است که ایشان تعیین نمایند. توفیق جنابعالی را از خداوند متعال خواستارم. والسلام علیکم». (با استناد به کتاب “صحیفه نور امام خمینی(ره)”، جلد21، صفحه 320)

فعالیتهای فرهنگی

تاسیس مدارس علمیه از قبیل:
تولیت مدرسه “مهدیه” در قم (با کتابخانه ای شامل دو هزار جلد کتاب).
مدرسه “مرعشیه”، در سال 1342 (1383ق)، در سه طبقه
مدرسه “مؤمنیه”، در سال 1348 (1389ق)، در دو طبقه و کتابخانه مدرسه با حدود 3500 جلد کتاب
مدرسه “شهابیه”، در سال 1359 (1400ق)، در سه طبقه
سفارش به بازسازی مرقد علامه مجلسی در اصفهان

فعالیت های سیاسی قبل از پیروزی انقلاب

آیت الله مرعشی در مهرماه 1340 در نامه‌ ای به محمد رضا شاه با اشاره به ساخت فیلمی در ایتالیا درباره حضرت محمد(ص)، از او می‌خواهد اقدامات لازمه را در جهت جلوگیری از آن انجام دهد.

واکنش آیت الله مرعشی به ماجرای انجمن های ایالتی و ولایتی

آیت الله مرعشی در غائله انجمن های ایالتی و ولایتی از امام خمینی(ره) حمایت نمود. در ماجرای شرکت بانوان در انجمنهای ایالتی و ولایتی که در 16 مهر 1341 به تصویب هیئت دولت رسید، پس از توضیحات نخست وزیر وقت، اسدالله علَم، در پی تلگرافها و نامه ‏هاى سرگشادۀ اعتراض ‏آمیز علما به شاه و نخست وزیر، آیت الله مرعشی نظر دولت را قانع کننده می دانند و بر آن می شوند که طی تلگرافی به دولت، تشکر خود را اعلام کنند و مساله را پایان دهند، اما امام خمینی(ره) به آیت الله مرعشی نامه ای می نویسد که: «به عرض می رساند از قرار مسموع تلگراف نخست وزیر را می خواهید طبع و منتشر نمایید. بنده صریحاً عرض می کنم این انتشار بر خلاف صلاح اسلام و حوزه علمیه و خلاف خود جنابعالی است. من میل ندارم آقایان هتک شوند. من میل ندارم حوزه علمیه قم این قدر سبک و بی ارزش در این دولت و ملت قلمداد شود. با هر وسیله ای هست از طبع و انتشار این امر جلوگیری کنید تا خود دولت انتشار دهد. الان تلفن کنید، مطبعه طبع نکند و یا منتشر نکنند». (با استناد به کتاب “صحیفه نور امام خمینی(ره)”، جلد1، صفحه 100)

پشتیبانی آیت الله مرعشی از نهضت امام خمینی(ره)

نهضت امام خمینی(ره) در سال 1341 با پشتیبانی مراجع تقلید همراه بود. آیت الله مرعشی نجفی همواره از نهضت امام خمینی(ره) حمایت کرد. بارها اعلامیه داد و به افشاگری رژیم پهلوی پرداخت. ایشان در پی دستگیری امام خمینی(ره) در سال 1342، با ارسال اعلامیه شدید اللحنی به رژیم پهلوی، خواستار آزادی ایشان شد.

آیت الله مرعشی و مرجعیت امام خمینی(ره)

وی همراه مراجع تقلید و علمای طراز اول کشور برای آزادی امام خمینی(ره) به تهران سفر کرد. وی در سال 1342، در پاسخ به نامه جمعی از طلاب در خصوص مرجعیت امام خمینی(ره) گفت: «چنانچه کراراً اینجانب عقیده خود را اظهار کرده‎ ام، باز هم به موجب این سؤال عرض می‎کنم که حضرت آیت الله خمینی یکی از مراجع تقلید عالم تشیع هستند و از اساطین روحانیت اسلام و از مفاخر عالم تشیع».

سایر اظهارات آیت الله مرعشی در حمایت از انقلاب

قسمت هایی از بیانات آیت الله مرعشی در آذرماه 1343 (رجب سال 1384 ق) که موضعگیری وی در حمایت از انقلاب و امام خمینی(ره) را نشان می دهد: «در این حوادث علمای اعلام، خطبای عظام و تمام دانشمندان… و اصناف چه رنجها دیدند و چه محنتها کشیدند و چه هتاکیها شنیدند. آنچه در وسعشان بود… در حمایت از قرآن و اسلام [انجام دادند]… روحانیت اهداف مقدسی دارد که از جمله آن دو چیز است: حمایت از احکام الهی و حفظ نوامیس اسلامی، و حفظ استقلال و تمامیت این مملکت مد نظرشان بوده است و در این راه چه جانفشانی کرده اند، سینه ها را سپر نموده اند. همه علما با این هدف شریک اند».
سپس خطاب به کارگزاران نظام طاغوتی می گوید: «مبارزه ما با این کانونهای فساد، تبلیغات سوء و مصوّبات نارواست. همین دیروز کسی، مُبلّغی (نشریاتی) از تبلیغات مسیحی را که در میان جوانهای تهران نشر شده آورده بود. آخر اگر مذهب جعفری رسمیت دارد، پس این تبلیغات سوء برای چیست! فِرَق ضاله از یک طرف، مسیحیها از سوی دیگر، پس روحانی هیچ نگوید و همین طور بنشیند. چقدر انسان صبر کند. تا حرف می زنی مجرمی. اندازه دارد بی انصافی». (با استناد به کتاب “گنجینه شهاب”، نوشته “دکتر سید محمود مرعشی نجفی”، ج اول، صفحه 188 ـ 187).

واکنش آیت الله مرعشی به لایحه کاپیتولاسیون

سومین مرجعی که علیه کاپیتولاسیون در سال 1343 به ایراد سخنرانی پرداخت، آیت ‌الله مرعشی نجفی بود. وی در 4 آبان ماه 1343 پس از سخنرانی امام خمینی(ره) در جمع افراد حاضر در منزلش به سخنرانی پرداخت. آیت ‌الله مرعشی نجفی در آغاز سخنان خود، به لایحه کاپیتولاسیون اشاره کرده و ضمن تأکید برموضع امام خمینی(ره) علیه آن گفت: «اگر یک امریکایی هر جنایتی را مرتکب شود با هر جرمی را مرتکب بشود [آیا باید] مصونیت داشته باشد» وی، سپس آزادی تبلیغ پیروان ادیان مختلف در ایران را در مقابل اختناق سختگیریهای وارده به روحانیت را مورد انتقاد قرار داد و گفت: «…قلم و زبان روحانیت توسط هیأت حاکمه بسته شده است.» (با استناد به دفتر پنجم کتاب “خاطرات 15 خرداد” ، نوشته “علی باقری”)
آیت‌ الله مرعشی نجفی در حالی که سخنان پایانی خود را در خصوص دیدار خانواده‌های تبعید شدگان قیام 15 خرداد سال 1342 بیان می‌کرد، متاثر شده و نتوانست سخنرانی خود را به پایان برساند. (با استناد به کتاب “نهضت روحانیون ایران”، نوشته علی دوانی ج 3 و 4، صفحات 585-587)
پس از آنکه آیت الله مرعشی نتوانس سخنرانی خود را به اتمام برساند در اعتراض به لایحه کاپیتولاسیون اعلامیه ای را در این مجلس صادر کرد که این اعلامیه توسط “سیدحسن نبوی”، در این مجلس برای حاضران قرائت شد. در واقع آیت ‌الله مرعشی سخنرانی خود را بر اساس همین متن ایراد می‌نمود، اما چون سخنرانی خاتمه نیافت، بعداً در قالب اعلامیه تکثیر و توزیع گردید. (با استناد به کتاب “نهضت روحانیون ایران”، نوشته “علی دوانی” ج 3 و 4. صفحه 587)
در آغاز متن این اعلامیه چنین آمده بود: «متاسفانه در مملکت ایران رفتار هیأت حاکمه با ملت شریف و متدین به نحوی شده که گویی سرتاسر مملکت را غم و اندوه فرا گرفته …». آیت الله مرعشی در ادامه متن این اعلامیه از لایحه کاپیتولاسیون تحت عناوین قانون منحوس، قانون وحشیانه، رقیت و بردگی، سند بردگی و اسارت نام برده و تصویب آن را دور از شرافت و انسانیت و غیرت و همچنین رجوع به قهقرا و ارتجاع سیاه خواند. وی در پایان اعلامیه خود مجلس را فاقد صلاحیت قانونی دانسته و ضمن اشاره به نقش امریکا و اسرائیل در تصویب آن، از عموم طبقات خواست اعتراض و انزجار خود را علیه آن ابراز نمایند. (با استناد به متن اعلامیه منتشر شده توسط “مرکز اسناد انقلاب اسلامی” و کتاب “نهضت روحانیون ایران”، نوشته علی دوانی ج 3 و4، صفحات 587-590.)

موضعگیری آیت الله مرعشی در مقابل توهین روزنامه اطلاعات به ساحت امام خمینی(ره)

واقعه ای که جرقه اولیه انقلاب اسلامی را در 19 دی سال 1356 زد، چاپ مقاله‌ شخص مجعولی به نام رشیدی مطلق، با نام واقعی داریوش همایون تحت عنوان “ایران و استعمار سرخ و سیاه” در روزنامه اطلاعات بود. در این مقاله که اعتراضات گسترده مردم را به دنبال داشت، به امام خمینی(ره) توهین شده بود، آیت اللّه‏ مرعشی همگام با سایر بزرگان در این باره موضع ‏گیری سختی نمود. با بازگشت امام از پاریس، ایشان همگام با بنیان گذار نظام اسلامی ایران از هیچ گونه تلاشی در جهت اهداف انقلاب اسلامی دریغ نکرد.

سایر فعالیت های موثر در مبارزات علیه رژیم

آیت الله العظمی مرعشی نامه‎ ها و تلگراف های فراوانی در جهت حمایت از امام خمینی(ره) برای مراجع تقلید شیعه مقیم ایران و عراق می‎فرستاد. ایشان پس از تبعید امام خمینی(ره) به ترکیه، در سخنرانی ها و اعلامیه‎ ها این عمل رژیم پهلوی را محکوم و برای شهدای 15 خرداد، مجلس یادبود برپا کرد. آیت الله مرعشی همواره از انقلاب اسلامی پشتیبانی نموده و جنایت های رژیم پهلوی را افشا می‎ کرد. ایشان پس از شهادت آیت الله حاج آقا مصطفی خمینی در سال 1356، برای وی مجلس ترحیمی در حسینیه خویش برپا می‎کند، که پایان این مجلس به سر دادن شعارهای کوبنده علیه رژیم پهلوی و دستگیری شماری از مردم پیوند می‎خورد.
آیت الله مرعشی در طول سالهای تبعید امام خمینی(ره)، با ایشان در ارتباط بودند و با اوج گیری انقلاب اسلامی در سال 1356 همراه مراجع تقلید شیعه با فرستادن اعلامیه‎ ها به هدایت نهضت می‎پردازد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز ایشان همواره از نظام جمهوری اسلامی حمایت کرد و در مناسبت های مختلف با ارسال پیامها به تقویت نظام پرداختند.

فعالیت های سیاسی پس از پیروزی انقلاب

آیت اللّه مرعشی نجفی، با صدور اطلاعیه ای در روز پیروزی انقلاب اسلامی در تاریخ 22 بهمن ماه 1357، تشکر صمیمانه خود از ملت ایران اعلام کردند، وی شورای انقلاب و دولت موقت امام خمینی(ره) را تأیید کرد و در حادثه جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، مردم را به دفاع مقدس فراخواند.

رد صلاحیت بازرگان و واکنش آیت الله مرعشی
مرحوم مرعشی اعتراض هایی هم به برخی از سیاست ها داشت. ایشان در انتخابات ریاست‌ جمهوری سال 1364، از شرکت در انتخابات خودداری کرد. دلیل این اقدام در رسانه‌های بین‌المللی آن زمان اعتراض به رد صلاحیت مهدی بازرگان اعلام شده ‌بود.
28 فروردین ماه سال 1392، سایت خبری تحلیلی صراط در مطلبی با عنوان “مشهورترین رد صلاحیت شده های انتخابات” با اشاره به ماجرای رد صلاحیت مهدی بازرگان از قول آیت الله هاشمی رفسنجانی آورده بود: «صندوق رای سیار جهت اخذ رای از آیت الله سید کاظم شریعتمداری به درب منزل ایشان در قم برده می شود لیکن ایشان از دادن رای خودداری می نماید. در زمان مراجعه صندوق سیار به بیت آیت الله مرعشی نجفی و آیت الله سید صادق روحانی، از سوی اهالی منزل اظهار می شود که مراجع مذکور به خارج از شهر رفته اند. رسانه های خارجی دلیل امتناع آیت الله مرعشی نجفی از شرکت در انتخابات را ناخشنودی از رد صلاحیت مهندس بازرگان اعلام کردند. مهندس مهدی بازرگان رهبر نهضت آزادی ایران نامزد انتخابات ریاست جمهوری به دلیل حمایت از عباس امیرانتظام که به اتهام جاسوسی برای بیگانگان در زندان به سر می برد، از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت می شود».

اعلام خشنودی از قطع رابطه با آمریکا
پس از واقعه 13 آبان ماه 1358 و گروگان گیری در سفارت امریکا در ایران و دستور رییس جمهور وقت ایالت متحده، جیمی کارتر برای توقیف اموال ایران و توقف خرید نفت از ایران و همچنین بدنبال وتو شدن قطعنامه پیشنهادی امریکا (تحریم‌های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی و قطع رابطه با ایران به دلیل تصرف سفارت امریکا) توسط اتحاد جماهیر شوروی، کارتر که خود را تنها می دید در فروردین 1359 اقدام به قطع رابطه با ایران کرد و آیت الله مرعشی تلگراف تبریکی برای امام خمینی(ره) در رابطه با قطع ارتباط با آمریکا فرستاد و امام خمینی(ره) خطاب به وی چنین پاسخ دادند: «تلگراف شریف در مورد تبریک قطع رابطه با امریکای جهانخوار واصل و موجب تشکر گردید. از خدای تعالی موفقیت همه مسلمانان جهان را در راه مبارزه و پیروزی کامل بر دشمنان اسلام مسئلت دارم. والسلام علیکم و رحمه الله» (با استناد به کتاب “صحیفه نور امام خمینی(ره)”، جلد 12، صفحه 218)

توجه به وحدت بین شیعه و سنی
ایشان یکى از پیش‌کسوتان وحدت میان مذاهب اسلامى است. با اکثر علمای سنی مذهب کشورهای مختلف ارتباط داشتند و با آنها مکاتبه می‌کردند، این در شرایطی بود که رژیم پهلوی، به اختلاف‌افکنی میان شیعه و سنی دامن می‌زد و تحت تاثیر این فضا هر کسی که با اهل تسنن ارتباط داشت به سنی‌ گری محکوم می‌شد. این ارتباطات به حدی زیاد بود که ایشان ده‌ها اجازه روایتی از شخصیت‌ها مطرح اهل تسنن داشتند. آیت الله مرعشى با ارتباط مکاتبه‌اى که با علماى بزرگ فرق اسلامى در کشورهاى مختلف برقرار ساخت، موفق به اخذ بیش از 450 اجازه روایت حدیث گردید. ایشان هزاران اجازه روایت حدیث به طلاب و محصلان و استادان حوزه و دیگر واجدان شرایط (‌از سالهاى 1339 ق تا آخرین روز زندگى خود‌) اعطا کرده‌اند، که تولیت محترم کتابخانه بیشتر آنها را جمع‌آورى کرده است. آیت الله مرعشى را شیخ الاجازه عصر خویش نیز خوانده‌اند.

وفات

این مرجع تقلید شیعه، در 7 شهریور ماه 1369 (7صفر 1411 قمری)، در سن 96 سالگی بر اثر سکته قلبی درگذشت. به همین مناسبت، دولت جمهورى اسلامى ایران 3 روز عزاى عمومى اعلام کرد. در کشورهاى پاکستان و لبنان نیز 3 روز عزاى عمومى اعلام شد.
آیت ‌الله مرعشى طى مراسم باشکوهى در جمعه 9 شهریور ماه 1369 (9 صفر1411 ق)، با حضور مردم و مقامات لشکرى و کشورى، مراجع عظام، مدرسین، علماى حوزه‌هاى علمیه و نیز نمایندگان سیاسى کشورهاى اسلامى در ایران تشییع گردید. سالها قبل از رحلت ایشان، تولیت آستانه مقدسه حضرت معصومه(ع) محل دفنى براى وی در داخل حرم و در نزدیکى ضریح مطهر در نظر گرفته بود، اما آیت الله مرعشی در خصوص محل دفن خود در وصیت نامه اش نوشته بود: «مرا در راهروى ورودى کتابخانه، زیر پاى محققانى که براى مطالعه و تحقیق به این کتابخانه مراجعه مى‌کنند‌، دفن نمایید…»، بنابراین ایشان در راهروى کتابخانه بزرگى که خود آن را بنیاد نهاد است به خاک سپرده شد.

آیت الله مرعشی نجفی و شعر معروف شهریار

آیت الله العظمی مرعشی نجفی بارها می فرمودند: «شبی توسلی پیدا کردم تا یکی از اولیای خدا را در خواب ببینم. آن شب در عالم خواب، دیدم که در زاویه مسجد کوفه نشسته ام و وجود مبارک مولا امیرالمومنین (علیه السلام) با جمعی حضور دارند.
حضرت فرمودند: «شاعران اهل بیت را بیاورید.» دیدم چند تن از شاعران عرب را آوردند. فرمودند: «شاعران فارسی زبان را نیز بیاورید.» آن گاه محتشم و چند تن از شاعران فارسی زبان آمدند. فرمودند: «شهریار ما کجاست؟» شهریار آمد. حضرت خطاب به شهریار فرمودند: «شعرت را بخوان!» شهریار این شعر را خواند:
علی ای همای رحمت تو چه آیتی خدا را                        که به ما سوا فکندی همه سایه هما را
آیت الله العظمی مرعشی نجفی فرمودند: وقتی شعر شهریار تمام شد از خواب بیدار شدم چون من شهریار را ندیده بودم، فردای آن روز پرسیدم که شهریار شاعر کیست؟
گفتند: شاعری است که در تبریز زندگی می کند. گفتم از جانب من او را دعوت کنید که به قم نزد من بیاید. چند روز بعد شهریار آمد. دیدم همان کسی است که من او را در خواب در حضور حضرت امیر(ع) دیده ام. از او پرسیدم: این شعر “علی ای همای رحمت” را کی ساخته ای؟ شهریار با حالت تعجب از من سوال کرد که شما از کجا خبر دارید که من این شعر را ساخته ام؟ چون من نه این شعر را به کسی داده ام و نه درباره آن با کسی صحبت کرده ام.
مرحوم آیت الله العضمی مرعشی نجفی به شهریار می فرمایند: چند شب قبل من خواب دیدم که در مسجد کوفه هستم و حضرت امیرالمومنین(ع) تشریف دارند. حضرت شاعران اهل بیت را احضار فرمودند؛ ابتدا شاعران عرب آمدند. سپس فرمودند: شاعران فارسی زبان را بگویید بیایند. آنها نیز آمدند. بعد فرمودند شهریار ما کجاست؟ شهریار را بیاورید! و شما هم آمدید. آن گاه حضرت فرمودند: شهریار شعرت را بخوان! و شما شعری که مطلع آن را به یاد دارم خواندید. شهریار فوق العاده منقلب می شود و می گوید: من فلان شب این شعر را ساخته ام و همان طور که قبلا عرض کردم تاکنون کسی را در جریان سرودن این شعر قرار نداده ام.
آیت الله مرعشی نجفی فرمودند: وقتی شهریار تاریخ و ساعت سرودن شعر را گفت؛ معلوم شد مقارن ساعتی که شهریار آخرین مصرع شعر خود را تمام کرده من آن خواب را دیده ام.
ایشان چندین بار به دنبال نقل این خواب فرمودند: «یقینا در سرودن این غزل، به شهریار الهام شده که توانسته است چنین غزلی به این مضامین عالی بسراید. البته خودش هم از فرزندان فاطمه زهرا(س) است و خوشا به حال شهریار که مورد توجه و عنایت جدش قرار گرفته است. بلی  این بزرگواران خاندان کرم هستند و همه ما در ذیل عنایات آنان به سر می بریم.»

ساده زیستی، خصوصیت بارز اخلاقی آیت الله مرعشی

یکی از خصوصیات برجسته ایشان ساده زیستی و عدم توجه به مسائل مادی و زخارف دنیوی بود. و هر آنچه به دست می‏آوردند، در راه رفع حوایج مردم مصرف نموده، یا وقف می‏کردند و هیچ‏گاه مالی را به خودشان اختصاص نداده ‏اند. می‏ فرمودند: «من شب که می‏خوابم هیچ پولی، هیچ اندوخته‏ ای در جیب من نباشد، چون ما عامل هستیم. ما باید از این دست‏ بگیریم و با دست دیگر بدهیم به فقرا، ایتام، نیازمندان و کمک کنیم به مراکز علمی، دینی و فرهنگی، اینها مال ما نیست!» و تا آخر عمر نیز چنین بودند.

آیت الله مرعشی نجفی هرگز نتوانست به زیارت کعبه مشرف شود و می‌ گفت: «استطاعت و تمکن مالی که لازمه وجوب تشرف به خانه خداوند کریم است، ندارم. (چون تمام درآمد خود را صرف خرید کتب می‌کرد). جالب است که بدانید پس از رحلت ایشان حدود دویست نفر به نیابت از ایشان به حج مشرف شدند.»

عکس آیت الله مرعشی نجفی

آیت الله مرعشی نجفی

بیوگرافی و عکس آیت الله مرعشی نجفی

آیت الله مرعشی نجفی

تصاویر آیت الله مرعشی نجفی

آیت الله مرعشی نجفی

گالری عکس آیت الله مرعشی نجفی

آیت الله مرعشی نجفی

آیت الله مرعشی نجفی مرجع تقلید شیعه

آیت الله مرعشی نجفی

مشاهده بیشتر

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

دکمه بازگشت به بالا