زندگینامه فروغ فرخزاد – Forough Farrokhzad

۳ مرداد ۱۳۹۳ - ۵:۳۸ ب.ظ

زمان تقریبی مطالعه ۶ دقیقه

فروغ الزمان فرخزاد (زادۀ ۸ دی، ۱۳۱۳ – درگذشته ۲۴ بهمن، ۱۳۴۵) شاعر معاصر ایرانی است. وی پنج دفتر شعر منتشر کرد که از نمونه‌های قابل توجه شعر معاصر فارسی هستند. فروغ فرخزاد در ۳۲ سالگی بر اثر تصادف اتومبیل درگذشت.

فروغ با مجموعه‌های «اسیر»، «دیوار» و «عصیان» در قالب شعر نیمایی کار خود را آغاز کرد. سپس آشنایی با ابراهیم گلستان نویسنده و فیلمساز سرشناس ایرانی و همکاری با او، موجب تحول فکری و ادبی در فروغ شد. وی در بازگشت دوباره به شعر، با انتشار مجموعه «تولدی دیگر» تحسین گسترده‌ای را برانگیخت، سپس مجموعه «ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد» را منتشر کرد تا جایگاه خود را در شعر معاصر ایران به عنوان شاعری بزرگ تثبیت نماید. بعد از نیما یوشیج فروغ، در کنار احمد شاملو، مهدی اخوان ثالث و سهراب سپهری از پیشگامان شعر معاصر فارسی است. نمونه‌های برجسته و اوج شعر نوی فارسی در آثار فروغ و شاملو پدیدار گردید.

نام اصلی : فروغ الزمان فرخزاد عراقی

زادروز : ۸ دی ۱۳۱۳ – ۲۹ دسامبر ۱۹۳۴ – تهران

پدر و مادر : محمد فرخزاد – توران وزیری تبار

مرگ : ۲۴ بهمن ۱۳۴۵ – ۱۳ فوریه ۱۹۶۷ (۳۲ سال) – تهران

ملیت : ایران

علت مرگ : سانحه رانندگی

جایگاه خاکسپاری : گورستان ظهیرالدوله

پیشه : شاعر و کارگردان

سال‌های نویسندگی : ۱۳۴۵-۱۳۲۹

دیوان سروده‌ها : تولدی دیگر – ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد

همسر(ها) : پرویز شاپور (طلاق گرفت)

فرزندان : کامیار شاپور, حسین منصوری(فرزندخوانده)

زندگی

فروغ در ظهر 8 دی‌ ماه سال 1313 در خیابان معزالسلطنه کوچه خادم آزاد در محله امیریه تهران از پدری تفرشی و مادری کاشانی تبار به دنیا آمد. فروغ فرزند چهارم توران وزیری تبار و محمد فرخزاد است. از دیگر اعضای خانواده او می‌توان برادرش، فریدون فرخزاد و خواهر بزرگ‌ترش، پوران فرخزاد را نام برد. فروغ با مجموعه‌های اسیر، دیوار و عصیان در قالب شعر نیمایی کار خود را آغاز کرد.

ازدواج

فروغ در سالهای 1330 در 16 سالگی با پرویز شاپور طنزپرداز ایرانی که پسرخاله مادر وی بود، ازدواج کرد. این ازدواج در سال 1334 به جدایی انجامید. حاصل این ازدواج، یک پسر به نام کامیار بود.

نامه های فروغ به پرویز شاپور قبل و بعد از ازدواج و همچنین پس از جدایی از وی، بعدها توسط کامیار شاپور و عمران صلاحی در کتابی به نام «اولین تپش‌های عاشقانهٔ قلبم» منتشر گردید.

سفر به اروپا

پس از جدایی از شاپور، فروغ فرخ‌زاد، برای گریز از هیاهوی روزمرگی، زندگی بسته و یکنواخت روابط شخصی و محفلی، به سفر رفت. او در این سیر و سفر، کوشید تا بافرهنگ اروپا آشنا شود. با آنکه زندگی روزانه‌اش به سختی می‌گذشت، به تئاتر و اپرا و موزه می‌رفت. وی در این دوره زبان ایتالیایی، فرانسه و آلمانی را آموخت. سفرهای فروغ به اروپا، آشنایی‌اش بافرهنگ هنری و ادبی اروپایی، ذهن او را باز کرد و زمینه‌ای برای دگرگونی فکری را در او فراهم کرد.

آشنایی با امور سینمایی

گلستان نویسنده و فیلم‌ساز سرشناس ایرانی و همکاری با او، موجب تغییر فضای اجتماعی و در نتیجه تحول فکری و ادبی در فروغ شد.

در سال 1337 سینما توجه فروغ را جلب می‌کند؛ و در این مسیر با ابراهیم گلستان آشنا می‌شود و این آشنایی مسیر زندگی فروغ را تغییر می‌دهد؛ و چهار سال بعد یعنی در سال 1341 فیلم خانه سیاه است را در آسایشگاه جذامیان بابا باغی تبریز می‌سازند؛ و در سال 1342 در نمایشنامه شش شخصیت در جستجوی نویسنده بازی چشمگیری از خود نشان می‌دهد. در زمستان همان سال خبر می‌رسد که فیلم «خانه سیاه است» برنده جایزه نخست جشنواره او بر هاوزن شده و باز در همان سال مجموعه تولدی دیگر را با تیراژ بالای سه هزار نسخه توسط انتشارات مروارید منتشر کرد. در سال 1343 به آلمان، ایتالیا و فرانسه سفر می‌کند. سال بعد در دومین جشنواره سینمای مؤلف در پزارو شرکت می‌کند که تهیه‌کنندگان سوئدی ساختن چند فیلم را به او پیشنهاد می‌دهند و ناشران اروپایی مشتاق نشر آثارش می‌شوند. پس از این دوره، وی مجموعه تولدی دیگر را منتشر کرد. اشعار وی در این کتاب تحسین گسترده‌ای را برانگیخت؛ پس از آن مجموعه ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد را منتشر نمود.

آثار

1331- اسیر، شامل 43 شعر

1335- دیوار، شامل 25 قطعه شعر

1336- عصیان، شامل 17 شعر

1341- تولدی دیگر، شامل 35 شعر

1342- ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد، شامل 7 شعر

سالشمار زندگی فروغ فرخزاد

1313 تولد: 8 دی ماه

1345 مرگ: 24 بهمن‌ماه

1330: چاپ مجموعهٔ اشعار اسیر در 17 سالگی

1334: چاپ مجموعهٔ اشعار دیوار در 21 سالگی

1336: چاپ مجموعهٔ اشعار عصیان در 23 سالگی

چاپ این سه مجموعه، بسیاری را علیه فروغ شوراند ولی او را به شهرت رساند.

1336: سفر به آلمان و ایتالیا

1337: آشنایی با ابراهیم گلستان و امور سینمایی در 23 سالگی

1338: سفر به انگلستان جهت مطالعهٔ سینما و امور تشکیلاتی فیلم

1339: بازی در فیلمی مستند، دربارهٔ مراسم خواستگاری، به سفارش مؤسسهٔ فیلم ملی کانادا

1339: تهیهٔ سومین قسمت فیلم آب و گرما

1340: سفر مجدد به انگلستان جهت مطالعهٔ امور سینمایی – بازگشت به ایران و تهیهٔ یک فیلم کوتاه برای موسسه کیهان با همکارش سهراب سپهری

1341: سفر به تبریز جهت مقدمات فیلمی دربارهٔ جذام و جذامی‌ها

1341: سفر مجدد به تبریز همراه سه تن، اقامت در تبریز به مدت 12 روز و تهیهٔ فیلم خانه سیاه است، دربارهٔ جذام و جذامی‌ها

1342: تهیهٔ فیلم‌نامه برای فیلمی که هرگز ساخته نشد

1342: بازی در نمایش شش شخصیت در جستجوی نویسنده اثر لوئیجی پیران دلو به کارگردانی پری صابری

1342: دریافت جایزهٔ بهترین فیلم مستند از فستیوال اوبرهاوزن برای خانه سیاه است. ولی فروغ به جایزه می‌خندید: «جایزه چه معنی دارد. من لذتی را که باید می‌بردم از کار برده‌ام. ممکن است یک عروسک هم به من بدهند. عروسک چه معنی دارد؟ جایزه هم عروسک است!»

1343: چاپ مجموعهٔ اشعار تولدی دیگر

1343: همکاری در فیلم خشت و آینه ساختهٔ ابراهیم گلستان

1343: ترجمهٔ نمایشنامهٔ ژان مقدس اثر برناردشاو دربارهٔ زندگی ژاندارک که قرار بود به روی صحنه بیاید و فروغ عهده‌دار نقش ژاندارک باشد.

1343: ترجمهٔ سیاحت‌نامهٔ هنری میلر در یونان به نام «ستون سنگی ماروسی».

1343: چاپ برگزیدهٔ اشعار فروغ

1344: تهیهٔ یک فیلم نیم‌ساعته، از زندگی فروغ فرخزاد، توسط سازمان یونسکو به پاس شعر و هنر او که در سطح جهانی قرار می‌گرفت.

1344: سفر برتولوچی، کارگردان شهیر ایتالیایی به ایران برای تهیهٔ یک فیلم کوتاه از زندگی فروغ

1345: سفر مجدد به ایتالیا و شرکت در دومین فستیوال مولف

1345: پیشنهاد کشور سوئد به فروغ جهت اقامت در سوئد و ساختن فیلم و قبول دعوت از طرف فروغ

1345: پیشنهاد کشورهای آلمان، سوئد، انگلستان، فرانسه به فروغ برای چاپ اشعار او

1345: مرگ! چهاربعد ازظهر یک روز زمستانی فروغ فرخزاد در یک حادثه اتومبیل از دنیا رفت

پایان زندگی

آخرین مجموعه شعری که فروغ فرخزاد، خود، آن را به چاپ رساند مجموعه تولدی دیگر است. این مجموعه شامل 31 قطعه شعر است که میان سال‌های 1338 تا 1342 سروده شده‌اند. به قولی دیگر آخرین اثر او «ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد» است که پس از مرگ او منتشر شد. در میان سال‌های 1342-43 فروغ یک خودکشی ناموفق داشت. سرانجام فروغ فرخزاد در روز 24 بهمن، 1345 هنگام رانندگی با اتوموبیل جیپ شخصی‌اش، بر اثر تصادف در جاده دروس-قلهک در تهران جان باخت. جسد او، روز چهارشنبه 26 بهمن با حضور نویسندگان و همکارانش در گورستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شد.

مسعود کیمیایی ادعا می کند جنازه فروغ فرخزاد را غسل کرد، او در این باره می گوید: مردی از غسالخانه بیرون می‌آید. می‌گوید: غسال ‌زن نداریم. باید به مرحوم محرم شوید. خطبه‌ای خوانده می‌شود. دونفر از ما به فروغ محرم می‌شویم. می‌شویم برادران او. روی او آب می‌ریزیم.

اما پوران فرخزاد درباره وقایع منجر به غسل فروغ تصریح نمود: اینکه در زرنگه مرده شور نبود، درست است و پس از این، فروغ را به ظهیرالدوله آوردند. در ظهیرالدوله یک چتی کوچک و متروکی که انگار صد سال است کسی آنجا نرفته، وجود داشت که فروغ را آنجا بردند و مقداری طول کشید که کسی بیاید برای غسل و در نهایت زنی را پیدا کردند که آمد و غسل فروغ را انجام داد.

وی تاکید کرد: تنها من به همراه دختر عمه‌ام، احمدرضا احمدی، علیرضا میبدی و اسماعیل نوری اعلاء (نوری اعلاء را مطمئن نیستم) حضور داشتیم که رفتند و فروغ را برای آخرین بار در آن اتاق دیدند. دختر عمه‌ام اصرار کرد که برای آخرین بار بیا و فروغ را ببین و گفت: «مثل ماه شده است» و من نتوانستم بروم و از آنجا آوردند و به خاک سپردند. شاهد حرف‌های من هم اشخاصی که نام بردم، هستند.فرخزاد ضمن اظهار تعجب از روایت مسعود کیمیایی از این واقعه متذکر شد: با کمال احترامی که برای آقای کیمیایی قائلم، گفته‌هایشان را تکذیب می‌کنم و متاسفانه تمام اینها که گفته‌اند، داستان است. ایشان هیچ نقشی در غسل فروغ نداشت و من یادم نمی‌آید اصلاً ایشان را دیده باشم. تصاویر این تشییع جنازه نیز ثبت شده و مشخص است که جایگاه‌ها چگونه بوده است.

آرزوی فروغ از زبان خودش

آرزوی من آزادی زنان ایران و تساوی حقوق آن‌ها با مردان است… من به رنج‌هایی که خواهرانم در این مملکت در اثر بی عدالتی مردان می‌برند، کاملا واقف هستم و نیمی از هنرم را برای تجسم دردها و آلام آن‌ها به کار می‌برم. آرزوی من ایجاد یک محیط مساعد برای فعالیت‌های علمی هنری و اجتماعی زنان است.

عکس فروغ فرخزاد