بیوگرافی حسین دهلوی – Hossein Dehlavi

۱۲ تیر ۱۳۹۳ - ۳:۱۴ ب.ظ

زمان تقریبی مطالعه ۵ دقیقه

حسین دهلوی (۷ مهر ۱۳۰۶، تهران )، رهبر ارکستر، آهنگساز و از صاحب نظران موسیقی معاصر ایران است.

زادروز : ۷ مهر ۱۳۰۶

تهران

اهل کشور : ایران

کار(ها) : آهنگ‌ساز، رهبر ارکستر

زندگی

حسین دهلوی، در سال ۱۳۰۶ در تهران به دنیا آمد. او آموزش موسیقی را از پنج سالگی نزد پدرش، معزالدین دهلوی، که از شاگردان علی اکبر شهنازی بود، آغاز کرد و در ۹ سالگی با تشویق مادرش به ساز ویولن علاقه‌مند شد.دهلوی دوره اول ویولن را نزد پدرش فراگرفت و سپس دوره دوم (ردیف راست کوک) را نزد ابوالحسن صبا گذراند و وارد هنرستان موسیقی شد و از آن پس به فراگیری علمی موسیقی گرایش پیدا کرد. او سپس هارمونی، کنترپوان و اصول آهنگسازی را نزد حسین ناصحی فرا گرفت.

فعالیت حرفه ای

دهلوی در سال ۱۳۳۹ از هنرستان عالی موسیقی در رشتهٔ آهنگسازی دانش‌آموخته شد. او در دورهٔ هنرستان با همکاری ابوالحسن صبا ارکستر شماره یک هنرهای زیبا را راه‌اندازی کرده و تعدادی از آثار صبا را برای ارکستر تنظیم کرد. پس از درگذشت استاد صبا در سال ۱۳۳۶، رهبری این ارکستر که بعداً ارکستر صبا نامیده شد، به دهلوی واگذار شد و شاخه‌های ۲، ۳ و ۴ هم به آن افزوده شد. این ارکسترها از زمان گشایش تلویزیون ایران در سال ۱۳۳۷ به صورت هفتگی در تلویزیون به اجرای برنامه پرداختند.

حسین دهلوی، در سال ۱۳۴۱ به ریاست هنرستان موسیقی ملی برگزیده شد و تا فروردین ۱۳۵۰ این سمت را عهده‌دار بود. او خود در دوره دوم هنرستان رشته‌های تئوری موسیقی ایران، تلفیق شعر و موسیقی، فرم موسیقی ایران، هارمونی و ارکستر را شخصاً آموزش می‌داد. دراین سال، وی برای سفر دو ساله مطالعاتی به آلمان و اتریش رفت.

دهلوی از سال ۱۳۷۶ تصنیف اپرای مانا و مانی را به مناسبت سال جهانی کودک (۱۳۷۹) آغاز کرد. ساخت این اثر سه سال به طول انجامید که به خاطر محدودیت‌های استفاده از صدای خوانندهٔ زن تا به حال به اجرا درنیامده (در بخشی از اپرا، یک دزد برهٔ یک دختر کوچک را می‌رباید و دخترک که صاحب بره بوده به جنگل می‌رود و آواز می‌خواند.) و فقط موسیقی سازی آن در خرداد ۱۳۷۹ با تلاش و رهبری علی رهبری با ارکستر فیلارمونیک اسلواکی در شهر براتیسلاو اجرا و ضبط شده‌است.

دهلوی در زمینهٔ نوآوری در موسیقی ایرانی تلاش‌های زیادی داشته‌است. تدوین سبک تمبک به وسیلهٔ او و جمعی دیگر از جمله حسین تهرانی، مصطفی پورتراب، فرهاد فخرالدینی و هوشنگ ظریف برای بهبود جایگاه تمبک در موسیقی ایرانی و آسان‌سازی آموزش این ساز، توجه به ساخت سنتور کروماتیک برای جبران مشکل کوک این ساز برای استفاده در ارکستر از جمله این مواردند.

حسین دهلوی، در زمینهٔ موسیقی فیلم هم فعالیت داشته‌است که البته بیشتر برای فیلم‌های مستند، نقش مشاور و انتخاب کنندهٔ موسیقی را بر عهده داشته و در تیتراژ فیلم‌ها، از او به نام مستعار فریبا یاد شده‌است. دهلوی برای چند فیلم مستند از ابراهیم گلستان مثل یک آتش، موج و مرجان و خارا و گنجینهٔ گوهر و همچنین فیلم هفده روز به اعدام اثر هوشنگ کاووسی موسیقی نوشته‌است.

آثار

نخستین اثر دهلوی در زمینهٔ ارکستر موسیقی ملی، به نام سبک بال در سال ۱۳۳۲ و در دستگاه شور تصنیف شد. کنسرتینو برای سنتور و ارکستر، یکی از بخش‌های این آلبوم، نتیجهٔ همکاری مشترک دهلوی با فرامرز پایور است. آثار بعدی دهلوی مانند گفتگوی دل در شور (۱۳۳۶) و فروغ عشق در بیات اصفهان از تجربیات ارزشمند وی در تلفیق شعر و موسیقی ایرانی به شمار می‌روند.

دهلوی همچنین قطعاتی از ابوالحسن صبا را نیز برای ارکستر تنظیم کرده‌است. به یاد صبا (۱۳۳۷)، برگرفته از قطعه به یاد گذشته در دشتی، شوشتری (۱۳۳۸)، چهارمضراب برای ویولن و ارکستر و نغمه ترک (براساس قطعه دوضربی بیات ترک) از آن جمله‌اند.

برخی از آثار چاپ‌شدهٔ دهلوی شامل پارتیتور آهنگ‌های او به نام‌های دوئو سنتور در سه‌گاه، شورآفرین در شور برای ارکستر، چهارنوازی مضرابی در اصفهان، سوئیت بیژن و منیژه (بر اساس اشعار حکیم ابوالقاسم فردوسی) برای ارکستر زهی، بیژن و منیژه برای ارکستر سمفونیک (۸ قسمت) و سرباز برای آواز گروهی و ارکستر می‌شود.

یکی از مهم‌ترین آثار حسین دهلوی کتاب پیوند شعر وموسیقی آوازی است که حاصل بیش از ۴۰ سال تجربهٔ وی در تلفیق موسیقی با شعر است و جایزهٔ کتاب سال جمهوری اسلامی را بدست آورد.

آخرین کوشش او در زمینه کارهای جمعی موسیقی ملی، پایه‌گذاری ارکستر مضرابی است که با همکاری ۶۶ نفر از نوازندگان سازهای مضرابی ایرانی تشکیل شد و در سال ۱۳۷۲ به روی صحنه رفت.حسین دهلوی در سال ۱۳۸۲ به عنوان چهره ماندگار مورد تقدیر قرار گرفت.

از دیگر کارهای حسین دهلوی می‌توان شورآفرین در ابوعطا برای ارکستر، چهارنوازی مضرابی اصفهان، فانتزی برای تار و ارکستر و فانتزی برای گروه تمبک و ارکستر را نام برد.

روزشمار زندگی هنری

۱۳۳۲ : آغاز ساخت اولین قطعات ویژه موسیقی ارکسترال ایرانی: سبکبال؛ در شور.

۱۳۳۳: ادامه ساخت و اجرای قطعات ویژه موسیقی جدید ایرانی، توسط حسین دهلوی دوئو سنتور در سه گاه (با اجرای فرامرز پایور و داریوش صفوت). شور آفرین در ابوعطا برای ارکستر.

۱۳۳۶: تهیه آلبوم گفتگوی دل، تفویض سرپرستی ارکستر بزرگ اداره کل هنرهای زیبای کشور (ارکستر تحت سرپرستی صبا) به حسین دهلوی و تعویض نام ارکستر به صبا، انتشار دوئو سنتور در سه گاه.

۱۳۳۷: کنسرتینو برای سنتور وارکستر، درچهار قسمت؛ با همکاری و نوازندگی فرامرز پایور.

۱۳۴۳: چهار نوازی مضرابی در اصفهان.

۱۳۴۴: بندباز: فانتزی برای تار و ارکستر، براساس قطعه بندباز اثر علینقی وزیری.

۱۳۴۵: تصنیف قطعه سرباز برای آواز و گروهی و ارکستر با آواز ابراهیم صفائی.

۱۳۴۷: پایه‌گذاری ارکستر ایرانی تالار رودکی به رهبری و سرپرستی حسین دهلوی.

۱۳۴۹:اجرای صحنه اپرای خسرو و شیرین.

۱۳۵۰: تعطیل دوره عالی هنرستان عالی موسیقی ملی و کناره‌گیری حسین دهلوی، انتشار آموزش تمبک (به کوشش حسین دهلوی و جمعی دیگر) با همکاری و راهنمایی حسین تهرانی.

۱۳۵۴:اجرای موسیقی توصیفی بیژن و منیژه در تالار رودکی.

۱۳۵۴:انتشار سبکبال؛ در شور، برای ارکستر.

۱۳۵۵: انتشار مجموعه دوم نغمه‌های کودک.

۱۳۵۶: ساخت سوئیت بیژن و منیژه برای ارکستر زهی، انتشار شور آفرین (در ابوعطا) برای ارکستر، انتشار چهار نوازی مضرابی در اصفهان.

۱۳۵۸: بازنشستگی حسین دهلوی از وزارت فرهنگ وهنر.

۱۳۵۸: برگزاری مجلس بزرگداشت علینقی وزیری، به مناسبت درگذشت وی بااجرای موسیقی در تالار رودکی.

۱۳۶۰: انتشار کنسرتینو برای سنتور وارکستر (حسین دهلوی و فرامرز پایور).

۱۳۶۳: انتشار فانتزی برای تار و ارکستر براساس قطعه بند باز، اثر علینقی وزیری.

۱۳۶۳: انتشار بیژن ومنیژه: سوئیت برای ارکستر زهی.

۱۳۶۴: انتشار فانتزی برای گروه تمبک و ارکستر.

۱۳۶۵: انتشار شوشتری برای ویولون و ارکستر، براساس اثر ابوالحسن صبا.

۱۳۶۸: تجدید چاپ متن ویراسته شده آموزش تمبک (به کوشش حسین دهلوی، همکاری حسین تهرانی و جمعی دیگر).